Strona:Dyktatura i cezaryzm.djvu/8

6

Zdzisław Zmigryder-Konopka

Dalej cały szereg obrzędów religijnych wiązał się tradycyjnie z osobą króla i dlatego po wypędzeniu królów pozostaje w dziedzinie religijnej rex sacrorum.
 Jeśli władzy królewskiej odejmiemy charakter charyzmatyczny, wówczas otrzymamy to, co stanowiło istotę kompetencyj i zadań dawnego imperatora. Konsulowie otrzymują obaj imperium, a pisarze rzymscy nazywają ich bądź królami bądź imperatorami. Każda z tych nazw jest słuszna: konsulowie posiadali — tak jak królowie epoki etruskiej — zakres uprawnień dawnego władcy, posiadacza imperium.
 Opinja Salustjusza (post ubi regium imperium, quod initio conservandae libertatis atque augendae rei publicae fuerat, in superbiam dominationemque se convertit, inmutato more annua imperia binosque imperatores sibi fecere: eo modo minime posse putabant per licentiam insolescere animum humanum. Cat., VI, 7) w zestawieniu z poglądem Liwjusza (libertatis autem originem inde magis, quia annuum imperium consulare factum est, quam quod deminutum quicquam sit ex regia potestate, numeres: omnia iura, omnia insignia primi consules tenuere; id modo cautum est, ne si ambo fasces haberent, duplicatus terror videretur. a. u. c., II, 1, 7—8) oraz Cicerona (Romani regalem dominationem non ferentes, annua imperia binosque imperatores sibi fecerunt, qui consules appellati sunt a consulendo, non reges aut domini a regnando atque dominando, de rep., fragm. lib. II, 32, 4 — oraz tenuit igitur hoc in statu senatus rem publicam temporibus illis, ut in populo libero pauca per populum, pleraque senatus auctoritate et instituto ac more gererentur: atque uti consules potestatem haberent tempore dumtaxat annuam, genere ipsa ac iure regiam. ibid. II, 32, 56) wskazują nam, jaki był pogląd uczonych rzymskich na istotę konsulatu. Wydaje się, że był on słuszny, albowiem nie wykazuje żadnych logicznych sprzeczności w momencie zestawienia go z zespołem innych znanych informacyj o pradawnym ustroju rzymskim. Widzimy jasno, że konsulowie byli dziedzicami władzy królewskiej, wyjąwszy pewne ściśle z kultem związane funkcje dawnego monarchy (cf. Liwjusz, II, 2, 1 — rerum deinde divinarum habita cura; et quia quaedam publica sacra per ipsos reges factitata erant, necubi regum desiderium esset, regem sacrificulum creant), które powierzono t. zw. rex sacrorum lub rex sacrificulus.