Strona:Dzieła Krasickiego dziesięć tomów w jednym (Polona).djvu/207

Ta strona została przepisana.

Szymonowicz : ten przypisując Sielanki swoje Wolskiemu marszałkowi koronnemu, takie śmiał dać zdanie :

Skąd i Maro, co wojny, co męże, co zbroje
Śpiewał, naprzód rozgłosił wielkie imie swoje.
Ciężką tę pracę zowię; ale Maronowy
Wysoki duch, nie zniży się mojemi słowy.
Lubo Homera rymem głośnym wyrównywa,
Lubo przed Askrejczykiem górą wylatywa,
Gdy mu przyszło mem zdaniem, na Sykulskie Muzy,
Nie dogania pasterza pięknej Syrakuzy.

Żył Teokryt w szczęśliwej dla nauk porze Ptolemeusza Filadelfa, króla Egiptu. Niebezpieczne szacownego talentu użycie, gdy się odważył pisać przeciw Hieronowi królowi Syrakuzy, było śmierci jego przyczyną, a nauką dla następców.

MELEAGER.

W Gadacie mieście Syryi urodzony, za panowania Seleuka czwartego, ostatniego króla. Pierwszy zebrał i ułożył rozmaitych pisarzów greckich Epigrammata, i nazwał Anthologią, tojest zbiorem kwiecistym; każdemu bowiem z autorów kwiat ku ozdobie przywłaszczył lilija Anytowi, Safo dostała różę. W dalszym czasie, za czasów Augusta, Filip z Tessaloniki przydał do zbioru, dzieła czternastu poetów. Za czasów Justyna cesarza, Agacyasz jeszcze do dawnych przydał; nakoniec Panudyusz mnich około roku 1380 tak je ułożył, jak dotąd zostają.
Późniejszemi czasy, lubo przez wojnę, odmianę rządu, i rozmaite zamięszania, nauki w Grecyi upadać i niknąć poczęły; niekiedy jednak wzbijał się umysł, i w dziełach wyszłych okazywał dawnej wytworności ślady i ostatki. Julian gdy klassycznych autorów czytania chrześcianom zabronił, chcąc jakążkolwiek powziętej z tej miary szkodzie zabieżeć święty Grzegorz Nanzyański, udał się do rytmów i niemi prawdy religji i prawidła obyczajności ogłaszał.
Równie przykładali się do tego dzieła Apollinaryuszowie : z tych pierwszy na wzór Homera rytmami pismo święte w dwudziestu xięgach zamknął. Syn tegoż imienia, biskup Laodycei, równie jak ojciec, przeciw bałwochwalstwu powstał. Synezyusz biskup Ptolemaidy w tymże czasie żyjący, niektóre Hymny zostawił.

EUDOXYA.

Urodzona w Atenach, córką była filozofa Leoncyusza. Za jego staraniem tyle w naukach postąpiła, iż wyrównywała najznakomitszym mędrcom. Osierocona śmiercią rodziców, zwłaszcza, iż ją był ojciec wydziedziczył, udała się do Pulcheryi, naówczas pod imieniem małoletniego brata rządzącej państwem. Ta przywiódłszy ją do odrzucenia bałwochwalstwa, dawne nazwisko Athenais odmieniła, nazwała Eudoxyą, i przyswoiła za córkę. Pojął ją nakoniec za małżonkę Teodozyusz młody : ale obwiniona potem przez fałszywe udania, udała się do Palestyny, gdzie resztę wieku w pobożnych uczynkach strawiła. W jedenaście lat po odjechaniu z Konstantynopola, życia dokonała, mając lat sześćdziesiąt siedem.
Według świadectwa Sokrata i Focyusza przełożyła wierszem ośm xiąg Pisma świętego. Opisała nadto zwycięztwo Teodozyusza małżonka nad Persami otrzymane. Jej przełożenia były także proroctwa Zacharyasza, Daniela. Ale żadne z tych dzieł do wiadomości następnych czasów nie doszło.

ANNA KOMNENA.

Córka Alexego, z rodu Komnenów cesarza greckiego, pod tytułem Alexyados opisała życie ojca swojego. Gdyby na uprzedzonej córki świadectwie przestać można, wzorem był monarchów; jednakże współcześni pisarze nie zdobyli się na jego pochwały, owszem wystawują go na ohydę dla chytrości i zdrady, której względem Łacinników podczas wyprawy krucyat używał.

§ VI.
Teatralne dzieła.

Dzieła teatralne są Greków wynalazkiem. W pierwiastkach, jak twierdzi Horacyusz, Thespis z towarzyszami dawał przewoźne, prosty prostym widowiska. Nastąpiła potem już ostrożniejsza w powieści, ozdobniejsza w wyrazach, zgoła chwalebna w zachowaniu prawideł i co do obyczajności, Komedya.

Successit vetus his Comoedia, non sine multa Laude,
sed in vitium libertas excidit, et vim
Dignam laude regi, lex est accepta; chorusque
Turpiter obticuit, sublato jure nocendi.

Uwaga zwyczajna po szkodzie, złego uśmierzycielka, chwaląc kunszt, zastanowiła się nad złem użyciem.
Pierwsze miejsce w dziełach teatralnych gdy trzyma tragedya, od niej więc zaczynać należy.

ESCHILUS.

Jemu greckie, a więc pierwsze teatrum wzrost swój i sławę winno; nie tylko z tej przyczyny, iż on pierwszy tragedyą taką jak być powinna okazał, ale iż dawniejszy sposób widowisk podłych i nieuczciwych odmienił, nadawszy rzeczom powagę, a sprawcom jej odzież przyzwoitą, stosowną do rzeczy.
Był rodem z Aten : nie tylko dowcipem, ale i męztwem wsławił się, stawając mężnie w boju przeciw Persom pod Salaminą, Plateą i Maratonem.
Ku końcowi życia miał stąd zbyt czułe rymotworcom zmartwienie, iż mu następca jego Sofokles w pisaniu tragedyj zrównał, a nawet w niektórych przeniesionym był nad niego. Nie mogąc znieść takowej dla siebie zniewagi, porzucił Ateny, i udał się do Hierona króla Syrakuzy, gdzie mile przyjęty, tamże życia dokonał. Siedm tragedyj jego pozostało : Prometeusz, Wodzowie przeciw Tebom, Persy, Agamemnon, Eumenidy, Prośby, Cefory.

SOFOKLES.

Równie, jak Eschyl, obywatel Aten, urodził się w Olimpiadzie siedemdziesiąt piątej. Piastował pierwsze urzędy w ojczyznie swojej, a w wyprawach wojennych sławę wiadomości kunsztu rycerskiego i niepospolitej odwagi zyskał.