tą tylko różnicą, iż za czasów jego zaczęliśmy domy budować, i osada Gniezno stała się prawdziwą stolicą państwa. Rachowano już w Gnieźnie naówczas domów trzysta siedmdziesiąt trzy, nie rachując browarów, gdzie miód sycono, a było ich dosyć. Pomału wznosiły się inne miasta, Kruszwica, Poznań, Kalisz, Łęczyca. Objeżdżał corok Polach nowe osady, ugodnym po większej części sposobem wykorzeniając wszczęte rozterki. Za jego czasów zaczęliśmy się nazywać Polachami, skąd potem nazwisko Polaków i Polski urosło. Umarł Polach roku 724 dnia 7go Września, mając lat 68. Z żony swojej Barwanny zostawił syna Wizimirza, albo Wizimira, który po ojcu rządy państwa objął. Za jego panowania stała się we mnie odmiana zwykła roku 756 dnia 14 miesiąca Maja.
Nie dość na tem, że starzy kronikarze w sosnowych puszczach znaleźli orły białe, na wzór owych niegdyś dwunastu Egipskich wodzów przed panowaniem Psammetyka, nadali Polakom po śmierci Lecha dwunastu wojewodów; wzmianki nawet o tem u nas nie było, nazwisko nawet wojewody nie było znajome.
Wizimir umarł bezpotomny; Wismaru i Gdańska nie fundował, morza nawet nie widział. Przyzwyczajeni Polacy do familji Lecha, po śmierci Wizimira wybrali Kroka, albo Krakusa, pochodzącego od siostry Lechowej. Ten sprzykrzywszy sobie kraj między Odrą a Wartą, udał się ku południowi, a mając ludu zbrojnego znaczną liczbę, opanował kraj tamtejszy, i założył miasto Kraków od swego nazwiska. Długosz nazywa go Grachem[1], trzebaby więc i miasto nazwać Grachowem. Daje mu korrelacyą z Grachami Rzymskiemi, i powiada, iż dla buntu przeciw owym sławnym trybunom podniesionego z kraju wyszedł. Defekt chronologji jest tylko na lat ośmset.
Że państwa, gdy mu go ofiarowano, przyjąć nie chciał Krakus, mówi Długosz[2]; ale ja byłem świadkiem, że się o nie usilnie starał, byli albowiem inni jeszcze od sióstr Lechowych potomkowie. Mnie samemu tą intencyą a nie inną ofiarował parę wołów i skórę niedźwiedzią, alem podarunku przyjąć nie chciał.
Wojna Gracha z Gallami, czyli Francuzami[3] równy ma fundament, jak i jego genealogia; szkoda, że nie wiemy miejsca, gdzie tak sławne zwycięztwo otrzymał. Umarł Krok albo Krakus roku 800, panował lat czterdzieści cztery, miesięcy siedm, dni pięć, pochowany tam, gdzie dotąd jego mogiła blizko Krakowa nad Wisłą. Z tej mogiły wnosi dowcipnie Kadłubek i Długosz, że musiał być Rzymianinem[4], ponieważ Romulus takąż samę miał z kamienia. Według powszechnej zgody wszystkich historyków, Romulusowego ciała po owej wielkiej, gdzie zginął, burzy, znaleźć nie można było, nie mając zatem co chować, nie usypali mu mogiły, ani na górze, ani na dole.
Czczono Romula za bożka pod nazwiskiem Quiryna, i miał swoję świątnicę, ale się tego honoru Krakusowi nie dostało. Córka jego Wenda albo Wanda, nie wzgardziła Rytygierem, bo go na świecie nie było. Nie skoczyła z mostu w Wisłę, bo pod Krakowem na łodziach się przewożono; że utonęła to prawda, ale nie ona temu była winna, lecz przewoźnik pijany. O jej śmierci powiedział Długosz : res apud posteros plus admirationis habitura, quam fidei. A choćby i prawda była, że skoczyła dobrowolnie w Wisłę, akcya takowa bardziej politowania godna, niż admiracyi.
Po śmierci Wandy było dwunastu rządców, i cito są dwunastu wojewodowie, których Kadłubek zwycięzcami Alexandra wielkiego uczynił[5].
Gdy umarł Przemysław, ubiegali się panowie Polscy do korony, ale nie po ćwiekach : ten który ją dostał Leszek, nie był żakiem, ale jeden z najgodniejszych. Obrany był za króla, i dalszym dobrym rządem usprawiedliwił wybór swój. Umarł roku 816.
Opisując dzieje monarchji, nie wspomniałem nic dotąd o sobie, żebym więc i w tej mierze ciekawość czytających uspokoił, krótko życia mojego okoliczności namienię.
Jakim sposobem dostałem się w towarzystwo Lecha, wyżej namieniłem; z nim zaszedłszy do Polski, wiodłem życie spokojne w osadzie Gnieźnieńskiej. Nie było u tego mniemanego dworu żadnych urzędów, i bogactwa też były przyzwoite stanowi naszemu.
Po odmianie mojej zwykłej, która, jak wyżej namieniłem, nastąpiła roku 756, udałem się za przychodnia, i policzony byłem w półk, który trzymał zawsze przy
- ↑ Hunc Gracchum existimant nonnulli Romanum de stirpe et familia Gracchorum genus duxisse, et civili seditione duobus Gracchis, Tyberio videlicet et Gajo tribunitiam potestatem immoderate pro lege Agraria exercentibus, anno ab urbe condita sexingentesimo secundo factione principum occisis, Roma relicta ad Polonos quaesitum otia et latebras divertisse. Dług. lib 1.
- ↑ Ille diu cunctatus injicientium sibi fasces et purpuram manibus repugnabat, apud se quoque tacitus maxima perplexitate, satisne insanirent, quod quasi delirum majestatis simulacro delinirent. « Łatwo się z tego textu domyślić
« można, iż w tej elekeyi i wzbranianiu się Kraka, Kroka,
« czyli Gracha prostota kronikarzów dawnych naśladowała
« historyą Rzymską, o wybranym z narodu Sabinów po-
« niewolnie Numie Pompiliuszu. » - ↑ Cum itaque Galii caeteris provinciis peragratis etiam Pannoniam contigissent, et eam variis guerrarum turbinibus vaxassent, in Poloniam ingressuris, Gracchus Polonorum princeps occurrit, et pugna commissa insignem et memorabilem victoriam de Gallis cum robore veteranorum et exercitatorum militum, tum astu et arte militantium reportavit. Długosz lib. 1.
« Kommentator Kadłubka objaśnia ten punkt historyi « Polskiej : » Notandum est : Gallus est quidam fluvius Phrygiae, de quo homines potantes ebrii et vesani efficiuntur. Inde Gallica est regio. Et sunt tres Galliae : Comata, Togata et Barccata. Gallia togata est Burgundia, Gallia vero barccata est Theutonia a longis barccis. Et ideo per Gallos hic intelligentur Germani seu Theutones. Comm. Kadłub. lib. 1, Epist. 11. Matth. Episc. Crac. - ↑ Ad cujus exequias honestandas, primum Polonorum proceres caeterumque vulgus promiscuum accurrit, et juxta morem illius temporis cadaver suum in monte Lassotino, qui Cracoviensi urbi confrontatus est, jujusto honore et comploratione sepelivit. Quae etiam sepulchri editioris formatio, Romanum eum fuisse convincit, ut ea fabrica conditorem urbis Romulum sepulcrum in collis modum ex petra congestum habente pro viribus exprimeret. Dług. lib. 1.
- ↑ Post decessum Vandae multis annis fere centum Poloni rege caruerunt, sed tantum Wojewodam et duodecem gubernatores eligebant usque ad tempora regis Alexandri. Qui cum fere universum mundum sibi subjugasset, Poloniam sibi subjicere attentavit, et ipsam tributariam facere. Ejus Poloni nuntios occiderant, et ipsummet Alexandrum plus per industriam quam per fortidunem a finibus suis ignominiose ejecerunt : fic quod ipse cum paucis turpiter evasit.
« Korrespondencya Alexandra z Arystotelesem w tymże
« Kadłubku wyrażona bardzo ciekawa. Z niej się dowie-
« dzieć można, jako stołeczne Lechitów miasto nazywało się
« Caranthas : jako Alexander do nich takowy lit pisał : Si
« sapitis, valebilis : sin autem non, non. Jako tych listów
« było więcej, niż dwieście. — żal się Boże, że zginęły ! »
