Strona:Dzieła Krasickiego dziesięć tomów w jednym (Polona).djvu/639

śmierć syna swego Hektora, sypał proch i popiół na włosy i brodę swoję.
 Mędrcy greccy najeżali się obszerną i długą brodą, stąd ów wyraz młodszego Pliniusza : Barba sylvosa et pulchre alita, quamvis res ipsa sit exterior et fortuita, inter hominis eruditi insignia recensetur.
 Alexander przed bitwą pod Arbelami kazał żołnierzom brody golić. Plutarch w życiu Tezeuszowem takową postępku tego daje przyczynę: Alexander, prawi, przykazał wodzom wojska swego, ażeby żołnierzom brody pogolono, dla tego, iżby nieprzyjaciele nie mieli za co ich ująć. Sam brody nie nosił, jako znać z posągów i monet jego; i lubo wprawdzie dla wieku w początkach panowania bezbrodnym był, przeszedłszy jednad lat trzydzieści, gdyby był brodę zapuszczał, takby był w dalszych panowania czasiech na stęplach monet ryty, i w posągach wydawany.
 Wirgiliusz o Mezencyuszu twierdzi : fusus promissam in pectore barbam — dalej o Ebuzie królu Rutulów : olli ingens barba reluxit.
 U Rzymian że w pierwiastkach broda była zapuszczaną, oznaczają posągi Romulusa, i Numy.
 Liwiusz w xiędze piątej opisując wzięcie Rzymu przez Gallów, a zatem morderstwo siedzących w rynku na krzesłach senatorów, stąd przyczynę ich śmierci wywodzi, iż jeden z Gallów dotknąwszy się głaskając obszernej i długiej brody Papiryusza, od niego laską uderzony był : adeo haud secus quam venerabundi (Galii) intuebantur in ædium vestibulis sedentes viros, præter ornatum habitumque humano augustiorem, majestate etiam, quam vultus gravitasque oris præseferebat, simillimos Diis. Ad eos velut simulachra versi quum starent, M. Papirius unus ex his dicitur Gallo barbam suam, ul tum omnibus promissa erat, permulcenti, scipione eburneo in caput incusso iram movisse, atque ab eo initium cædis ortum, cæteros in sedibus suis trucidatos.
 Warro w xiędze swojej : de re rustica twierdzi, iż dopiero około roku czterechsetnego pięćdziesiątego czwartego po założeniu Rzymu, zjawili się tam balwierze z Sycylji przychodnie : Omnino tonsores in Italiam primum venisse ex Sicilia dicuntur post annum 454 : olim tonsores nonfuisse adsignificant antiquorum statuæ, quod pleræque habent capillum et barbam magnam.
 Potwierdza takową powieść Aulus Gellius w xiędze trzeciej, rozdziale czwartym, to dodając : iż gdy zaczęli Rzymianie używać balwierzów, nie wprzód golili brody, aż po leciech czterdziestu. Trwał zwyczaj golenia bród u Rzymian aż do czasów Hadryana cesarza, tojest, do roku od założenia Rzymu 870. Ten monarcha dla zakrycia przywar twarzy zapuścił brodę, za przykładem pana poddani, jak zwyczaj, poszli. Do czasów Konstantyna wielkiego statecznie brody zapuszczone bywały. W jego i synów jego wyobrażeniach nie znajdują się.
 Julian mniemając, iż do Filozofii broda istotna, zapuścił ją na wzór sekty Cyników; stąd gdy się z niego lud Antyocheński naigrawał, niby usprawiedliwienie brody swojej, ale raczej satyrę na Antyocheńczyków napisał, która się w dziełach jego znajduje pod tytułem : Misopogon.
 Po śmierci Juliana nie pokazują się ani na stęplach pieniężnych, ani w kamieniach rżniętych, ani w posągach, postaci cesarzów z brodą aż do Herakliusza, i odtąd wszyscy je cesarze greccy, a zatem i ich poddani zapuszczali.
 Że północne dawne narody nie goliły bród, znać to z posągów Daków na kolumnie Trajana dotąd w Rzymie trwającej. W późniejszych wiekach samo nazwisko zaszłych w kraje włoskie Longobardów to oznacza, stąd albowiem wzięte : quasi longo-barbati.
 W narodzie Żydowskim oprócz tego, co się wyżej namieniło, i w późniejszych wiekach ciągle trwał zwyczaj zapuszczania bród. Opisując kształt osób Piotra i Pawła Apostołów Nicefor, pisarz grecki tak mówi : Petrus non crassa corporis statura fuit, facie subpallida et alba admodum, capilli et capitis et barba crispi et densi, sed non admodum prominentes fuerunt. Paulus corpore erat parvo et contracto, supercilia deorsum versus vergebant. Nasus pulchre inflexus, ideoque longior, barba densior et satis prolixa. eaque non minus, quam capitis coma canis erat respersa.
 W pierwiastkach chrześciaństwa lubo broda, tak jak uważane być powinny powierzchowności, za rzecz obojętną miana była, przecież zabiegając i w tej mierze zbytecznej niektórych wyknintności, powstawali przeciw takowym zbytkom pisarze i prawa duchowne. Święty Augustyn w xiędze de Serm. Dom. gani te zbytki : toż samo uczynił Klemens Alexandryjski w xiędze 3 rozdziele 3. Święty Epifaniusz wyraźnie mówi : Atqui quo ad barbam attinet, in Apostolorum constitutionibus divino sermone ac dogmate præscribitur; hoc est ne barba ponatur, neve meretricis cultus et ornatus usurpetur.
 Zbór Kartagiński, na którym dwieście czternaście biskupów zasiadało, między innemi wielu ten kanon ustanowił : Clericus nec comam nutriat, nec barbam. Toż samo uczynił zbór w Barcellonie, trzymany roku 540.
 Za czasów Ludwika cesarza syna Karola wielkiego, zbórj Akwisgrański w wyrokach swoich głosi : Monachi in quadragesima nisi in Sabbato Sancto, non radantur, alio autem tempore semel per quindecim dies radantur et in octava Paschæ.
 Z tych i innych dowodów, które się tu nie przytaczają, pokazuje się, iż w zachodnim kościele pod czas owych wieków nie godziło się duchownym bród i włosów zapuszczać, a przynajmniej zbytecznie je rozpościerać.
 W posągach, obrazach, numizmatach papieżów, według używania wieków, w których żyli, widzimy zapuszczone, zmniejszone, lub ogolone brody. Trwały aż do Leona dziewiątego i Adryana szóstego. Po nich znowu nastały, a coraz się zmniejszając doszły aż do Klemensa XI; odtąd żaden jej nie zapuszczał.
 Kształty bród rozmaite bywały. Każda sekta filozofów miała swoję modę. W późniejszych wiekach przestrzyganie jej, podstrzyganie, zapuszczenie większe, lub mniejsze, rozmiar nakształt miotły, nakształt wachlarza, tak dalece zatrudniał gustownokształtnych nosicielów, jak teraz najwykwintniejsze dziwactwa w fryzowaniu włosów lub peruk.
 U nas w Polszcze, ile z nagrobków królów wnosić możemy, zwyczaj zapuszczania bród dość statecznie trwał. Może Kazimierz mnich, na znak dawnego stanu, przystrzygłszy włosów, jeżeli nie zniósł, zmniejszył tę okazałość. Kazimierza wielkiego broda długa i trefiona, taka właśnie, z jakową Romulusa posągi oznaczają.
 Zygmunt August ostatni był nasz monarcha z długą brodą. Stefan polski ubiór przywdziali wąsy zatrzymawszy, brodę przystrzygał zwyczajem swego kraju. Zygmunt trzeci wniósł podgoloną brodę i wąsy, które od