tościwym zabójcom, przymusili do ucieczki Brutusa i spólnikow jego. Antoniusz natychmiast Rzym opanował : ale że był jawnym Cycerona nieprzyjacielem, ten umyślił Rzym opuścić, i udać się w stopniu namiestnika do Dolabelli, który wyznaczony niegdyś od Cezara, z prokonsularną władzą rządy w Azyi miał sobie powierzone. Ale Hircyusz i Pansa następcy w konsulacie Antoniusza, przytrzymali go, a tymczasem przybył do Rzymu Oktawiusz, wnuk siostry Cezara : ten obejmując spadłe na siebie dziedzictwo gdy się poróżnił z Antoniuszem, złączył się z nim Cyceron, a wzajem zyskał od niego przyrzeczenie obrony i wsparcia.
Powstał zatem przeciw Antoniuszowi, i tyle sprawił dzielnością mów swoich, które na wzór Demostenesa Filipikami przezwał, iż ów zuchwały wielowładca z Rzymu ustąpić musiał. Wyprawiono przeciw niemu wojsko, w bitwie był zwyciężonym, ale w niej Rzym gdy cnotliwych swoich konsulów Hircyusza i Pansę utracił, osierocone z wodzów wojsko oddało się Oktawiuszowi, i los Rzymu w ręku młodzieńca tego złożony został. Chcąc ile możności, zabieżeć przyszłym szkodliwym skutkom senat, używał rozmaitych sposobów, iżby wojsko odwieść od Oktawiusza : ale ten ująwszy Cycerona pochlebną nadzieją powtórnego konsulatu, gdy się sam na tym stopniu obaczył, nie chciał go mieć spólnikiem. Wszedł zatem w ugodę z Antoniuszem i Lepidem, i utworzyli między sobą jedynowładztwo tryumwiratu, które się stało ostatnim ciosem wolności rzymskiej. W owej ugodzie ustanowione były zabójstwa najznamietniszych obywatelów rzymskich, na których czele, za usilnem Antoniusza naleganiem, położony Cyceron, schronił się był w Kajecie, i gdy tajemnemi manowcami ku morzu uchodził, obskoczony od oprawców, padł ofiarą ukochanej ojczyzny, w sześćdziesiątym czwartym roku wieku swego.
Jak Demostenes między Grekami, tak u Rzymian w krasomowstwie pierwsze trzymał miejsce Cyceron, i dotąd w temże pierwszeństwie zachowani zostają. Równi więc sobie, sprawiedliwie dzierżą zasłużoną sławy nieśmiertelność; a jeżeli jakową znaleźć można między nimi różnicę, na tem się zasadza, iż Demosten głębiej zda się posiadać konsztu swojego dzielność Cyceron zaś większą mając rzeczy wiadomość obszerniej rozpostarł wytwortność umysłu swojego.
Sposób ich pisania oznacza piszących. Demostenes pracowity, ponury, rzecz w treści wyłuszczał. Cyceron uwdzięczał istotę rzeczy, którą opowiadał. Znać było natężenie i usilność w tem, co z ust Demostenesa wychodziło : szła rzecz jakby sama przez się w powabnem obwieszczeniu Cycerona. Groźnie rozkazuje Demostenes, łagodnie porusza Cyceron : i gdy pierwszy z nich przeraża i dziwi, drugi tak ujmuje, iż się nasycić nie można.
Opisy Domostenesa tak są poważne, jak przynależało rzeczom, które obwieszczał. Nie dość się na to zapatrywał Cyceron, umieszczając niekiedy wśród równie ważnych rzeczy dowcipne wprawdzie, ale mniej przyzwoite, i mowie i mówiącemu żarty. Jakoż dał mu jednego razu uczuć przytomny takowym powieściom Katon, gdy rzekł : « Przyznać należy, iż krotofilnego konsula mamy. »
Nie można równać skromności Demostenesowej z samowładztwem Cycerona, ale też miał z czego więcej się chwalić Cyceron, niż Demostenes, który jedynie się samego krasomowstwa trzymając, tym tylko sposobem ojczyźnie swojej był zdatnym.
Skutek najpochlebniejszej dzielności mówców, jest władanie umysłami słuchaczów; uczuli go dostatecznie ci przezacni mężowie : Demostenes gdy wszytkie Grecyi narody przeciw Macedonom obruszył; Cyceron gdy znękał grożący Rzymowi zgubą spisek Katyliny.
Poważał choć nieprzyjaciela swojego Filip, taka była dzielnść wymowy Demostenesa. Cezar oprzeć się nie mógł Cyceronowi, gdy stanął za Ligaryuszem.
Wysłany z namiestniczą władzą Cyron w młodości, jako kwestor do Sycylji, w sędziwym zaś wieku do Azyi; dobrocią, czułością, sprawiedliwością, zyskał sobie miłość powszechną, i rzadką wówczas sławę wstrzemięźliwości, gdy nawet dobrowolnie ofiarowanych darów przyjąć nie chciał : równać z nim w tej mierze Demostenesa nie można.
Wskazani byli obadwa na wygnanie, i równie po przywołaniu z uwielbieniem przyjęci : ale Demostenes przekonany o przekupstwo, sprawiedliwą karę odebrał; Cyceron za to, iż Rzym wybawiając, gwałtownych sposobów zażył, i nieco prawo przestąpił, nie dla winy swojej, ale dla dogodzenia zemście nieprzyjaznych, wygnanie poniosł.
W gwałtownem życia dokonaniu większą wspaniałość umysłu pokazał Demostenes, niżli Cyceron; w tem równie nieśmiertelnej pamięci godni, iż śmierć dla ojczyzny ponieśli.
Synem był Antygona jednego z pozostałych wodzów po Alexandrze, który na wzór innych spółtowarzyszów swoich, znaczną cześć państw zawojowanych przez tego bohatyra, mocą i przemysłem odzierżał.
Między opisami życia znamienitych cnotą i dziełmi mężów, położył Plutarch Demetryusza i Antoniusza, które następują, ażeby jak inne do zamiłowania cnoty wiodą, te do ustrzeżenia się występków służyły. Zdatną ku zamiarowi swemu o Izmenie muzyku przytoczył powieść : ten gdy drugich uczył, pierwej im złych muzyków słuchać kazał, a dopiero po nich sam grał, mówiąc : « Tak jakeście słyszeli, grać nie trzeba : tak jak teraz słyszycie grać wam należy. »
Przydomek Poliocertes, miast posiadacz, różni Demetryusza, którego się życie opisuje, od innych tego nazwiska monarchów : oznacza zaś jego osobliwą zdatność i przemysł w dobywaniu twierdz najobronniejszych. Najosobliwsze a razem najprzeciwniejsze sobie wydawały się z młodości zaraz w nim przymioty i skłonności. Z nadzwyczajną pięknością łączył nieporównaną moc i sprawność; chęć i sposobność do wojny ze słodyczą najwdzięczniejszego obcowania; wstrzymałość w pracy, gdy tego okoliczności wymagały, wstrzemięźliwość, i razem niepowściągnioną rozwiozłość i wszelkiego rodzaju zbytki, byleby się tylko ku dogodzeniu żądzom jego podała jakażkolwiek sposobność.
Niezmiernie od ojca kochany, równe miał do niego przywiązanie : ztąd gdy jednego czasu Antygon przyjmował cudzoziemskie posły, a postrzegł zbliżającego się ku sobie syna, ucałowawszy go koło siebie posadził,
