Strona:Dzieła Krasickiego dziesięć tomów w jednym (Polona).djvu/840

zaszłej odmiany : bo w niej jeżeli tracili dawne nazwisko, znajdowali dla siebie względy i poważanie.
 Z Lidyi szedł z wojskiem swojem do innych pobliższych krajów, które były przeciw niemu powstały : posunął zwycięzki oręż aż do Arabji, którą wstępnym bojem gdy posiadł, dopiero ztamtąd wracając, przedsięwziął przywieść do skutku ostateczne dzieło swoje w pokonaniu Assyryjczyków i zdobyciu Babilonu. To miasto rozległością swoją, mnóztwem mieszkańców, mocą twierdz i murów, wspaniałością gmachów, wszystkie inne naówczas przechodziło, i ledwieby wierzyć można dawnym powieściom, gdyby późniejszych pisarzy wielokrotnemi świadectwy nie byty wsparte i upoważnione. Zapatrując się na zwycięzkie działania Cyrusa, król Assyryjczyków Baltazar, zebrał znaczne wojsko, miasto zaś tak obficie w żywność opatrzył, iż na lat kilkanaście wystarczyć mogła.
 Gdy się zbliżał Cyrus, wyszli naprzeciw niemu Assyryjczykowie, ale pokonani w bitwie z jak największym pospiechem wrócili do Babilonu. Gdzie gdy wkrótce za nimi przybył Cyrus, rozłożył się obozem i przysposobiął się do przyszłego oblężenia. Natrząsali się z niego zaufani w mocy twierdz swoich mieszkańcy miasta, nierównie liczniejsi w sposobnych do boju nad Medów i Persów, którzy ich oblegi; ale Cyrus gardząc szyderstwy zniewieściałego ludu, z samego ich zaufania brał dobrą otuchę. Wzmacniali ją złączeni z nim Gobryas i Gadatas najznakomitsi z Assyryjczyków, którym jarzmo zatopionego w rozkoszy, a nieczułego o dobro kraju Baltazara, nieznośne było. Prześladowani od niego, chcąc własność i życie ocalić, udali się do Cyrusa. Z ich on powieści i rady korzystając gdy nader trudny widział przystęp do twierdz i murów miasta, ludem zbrojnym osadzonych, postanowił u siebie osuszyć koryto rzeki Eufratu, która przezeń szła, i tym sposobem wnijść i zdobyć je niespodzianie.
  Dzieło zdawało się ledwo podobne do wykonania; nie zraził się jednak trudnością, i opasawszy ludem na około miasto, iżby wiedzieć o jego przedsięwzięciu oblężeńcy nie mogli, wielką część sprzymierzeńców i ludu okolicznego użył na kopanie dostatnich rowów, w któreby wody rzeczne od miasta weszły. Przytomność jego, sowita płaca, nadzieja korzyści, a nadewszystko miłość, którą miał u swoich, tak była dzielna, iż co się być z początku niepodobieństwem zdawało, w dość krótkim czasie dokończone było. Gdy wszystko było na pogotowiu, dowiedziawszy się Cyrus, iż następowała u Assyryjczyków wielka uroczystość, podczas której trawili noc na biesiadach i ucztach tę, właśnie porę wybrał do wnijścia; i skoro noc zapadła, ze wszech stron podniesiono upusty; temi gdy wody Eufratu w dostateczne na umieszczenie siebie rowy weszły, zmniejszając się pomału w mieście wody, niepostrzeżony, ile w ciemności od mieszkańców, grunt rzeki okazały, a tem korytem z największą cichością weszły w miasto wojska Cyrusowe. Na tym większe przestraszenie, znagła przeraźliwe wydały odgłosy, i wpadłszy na zamek, gdzie król z domownikami biesiadował, po słabym odporze rozmarzonych pijaństwem, przejętych strachem, łatwo pokonały : sam król legł na placu. Tento był, który właśnie wówczas kazawszy przynieść wzięte z kościoła Salomonowego naczynia, gdy ich wraz ze stołownikami używał, wyrok zguby i swojej i państwa z ust Daniela usłyszał. Na nim skończyło się sławne Assyryjczyków państwo, które przez cały ciąg trwałości swojej coraz się powiększając, nad wszystkiemi okolicznemi w mocy dostatkach i obszerności miało pierwszeństwo. Nastąpiło od wzięcia Babilonu państwo Persów, i aż do Alexandra, który je pokonał to nosiło nazwisko.
 Najpierwszem po zdobyciu Babilonu było rozrządzeniem. zapewnić własności obywatelom. Broń wszystkę, którą tylko mieć mogli, znieść na jedno miejsce rozkazał Cyrus, i tę razem złożyć dla powszechnej obrony. Zwołał zatem starszyznę wojska, a oddając dzięki za wierne rozkazów wykonanie, przełożył mianowicie Persom, iż ponieważ zwycięztwa, które otrzymali, winni byli równie dzielności, jako i wstrzemięźliwości swojej, nieinaczej się przy nich zachować mogą, jak statecznem w cnocie wytrwaniem. Upadek Babilonu (mówił im) przyniosły skażone mieszkańców obyczaje : każde państwo odstąpieniem od cnoty ginie; jeżeli więc w niej zachowacie się statecznie, trzymając się chwalebnych przykładów przodków waszych, zapewnicie następcom szczęśliwość, sobie wiekopomną zjednacie chwałę.
 W czasie zdobycia Babilonu żyt jeszcze Cyaxar król Medów; i lubo, idąc wzorem innych zwycięzców, mógłby był Cyrus przywłaszczyć sobie zdobycz, nie uczynił jednak tego, ale przy najwyższej władzy teścia zachował, biorąc na siebie namiestnictwo bardziej, niżeli społeczeństwo rządów w nowo nabytych państwach. Podzielił je na części, i nad każdą doświadczonych cnotą, wiadomością, dzielnością, rządców ustanowił. Nie mogąc sam przez się dostarczyć szczególnym wydarzeniom, im zdał udział sprawiedliwości, rząd wewnętrzny, opatrzenie bezpieczeństwa, sam sobie i następcom zachowując ich wybór, i dozór nad każdego w szczególności sprawowaniem.
 Niepośledni i owszem istotny monarchom miał przymiot w wyborze urzędników : nabył go zaś poznaniem ludzi, do czego się pilną bacznością i cierpliwem na każdego działanie zapatrywaniem usposobił. Przekonanym albowiem będąc o tem, iż od wyboru urzędników rząd dobry zawisł, a zatem uszczęśliwienie państwa, nie śpieszył się z wybraniem, i wolał raczej zwłoką podpaść naganie, niż porywczością szkodzić poddanym. Nie dość jeszcze mając na tem, iż na pewne kraju rozmiary rządców szczególnych wyznaczył, żeby w władzy swojej nie stawali się uciążliwemi, żadnemu z nich przełożeństwa nad wojskiem nie nadał, ale je całkowicie pod rządy własne wziął, od cywilności zupełnie wyłączając. Nadto w każdej prowincyi wyznaczył niektóre osoby, któreby miały baczność na działania rządców, i donosiły bezwzględnie, jeżeliby który z nich nie czynił zadosyć obowiązkom swoim.
 Że zaś pracy należy sprawiedliwa nagroda, nie lenił się z dobroczynnością, gdy godnych jej uznał. W czem gdy ostrzeżonym był od krezusa, iż niekiedy miarę przechodził, takową mu dał odpowiedź : jestem dostatnim, i chcę, iżby o tem wiedziano : najlepiej zaś wszyscy wiedzieć będą, gdy obaczą, iż bogactw moich na dobroczynność używam : idą więc, jak iść powinny, gdy zasłużonym daję i potrzebnych wspomagam. Gdy jednak nastawał na to Krezus, iż monarcha mieć skarby powinien, aby je w potrzebie miał na pogotowiu, rzekł Cyrus : wieleż chcesz, iżbym miał dla tej przyczyny? Wyznaczył zatem Krezus niezmierną