Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 1 Mowy.djvu/124

cili, z tego się, sędziowie, najmocniej cieszę i weselę, i jestem przekonany że to wszystko wola bogów, usilność ludu Rzymskiego, roztropność, władza i szczęśliwa gwiazda L. Sylli sprawiła. Że tych ukarano, którzy wszelkiemi siłami temu się sprzeciwiali, nie powinienem ganić. Że dzielnym mężom, których znamienite usługi do dokonania tego dzieła przyczyniły się, cześć należytą oddano, chwalę. Byle się to stało, o co, jak sądzę, walczono, wyznam żem i ja tej stronie duszą i ciałem był oddany. Jeżeli zaś do tego zmierzano, i dla tego za oręż porwano, żeby najpodlejsi ludzie cudzym majątkiem bogacić się, i na cudze dobra miotać się mieli, i jeżeli nie tylko nie ma być wolno czynem ich od tego hamować, ale nawet słowem ganić: w takim razie lud Rzymski przez tę wojnę stanu swego nie polepszył, praw nie odzyskał, ale przeciwnie pognębiony i uciśniony został. Ale cale inaczej rzecz się ma. Nic podobnego nie dzieje się, sędziowie: jeżeli tym ludziom opór stawić będziecie, sprawa szlachty nie tylko przez to nie ucierpi, ale nawet większym zajaśnieje blaskiem.
 XLVI1I. Kto tedy obecny stan rzeczy ganić chce, ten na przemożność Chryzogona skargę zanosi: kto chce chwalić, powiada że mu tak wiele nie pozwolono. Nikt już dziś tak głupio lub tak niegodnie mówić nie może: «Gdyby mi wolno było, powiedziałbym to a to.» Wolnoć powiedzieć. «Uczyniłbym to a to.» Wolnoć uczynić: nikt nie zabrania. «Postanowiłbym to a to.» Postanów, byle co dobrego: wszyscy przyzwolą. «Usadziłbym tak a tak.» Każdy pochwali, jeżeli dobrze i sprawiedliwie osądzisz.
 Póki tego była potrzeba, i rzecz sama wymagała, jeden wszystkiem władał; ale odkąd ten urzędy wyznaczył i prawa postanowił, każdy do swej czynności i urzędowej powagi wrócił, którą jeżeli ci co ją odzyskali, utrzymać zechcą, na zawsze przy niej pozostać mogą. Jeżeli zaś te morderstwa i rabunki sami popełniać, te do ostatniego stopnia rozrzutności posunięte wydatki albo czynić, albo chwalić będą, nie chcę wróżyć im co złego, i to tylko powiem: jeżeli ta nasza szlachta czujną, dobrą, dzielną, miłosierną nie będzie, to swe ozdoby ludziom, w których te się zalety znajdą, ustąpić będzie musiała.
 Dla tego niech nakoniec przestaną mówić, jeśli kto prawdziwie i otwarcie co powiedział, że źle powiedział; niech przestaną sprawę swoję z Chryzogonem za spólną mieć; niech przestaną, jeśli tamten