Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 1 Mowy.djvu/353

żeby rolnicy liczbę zasianych morgów podali. To nie tylko miało, jak okażemy, ten wielki skutek, że zawierano układy o dziesięcinę ze szkodę, rolników, bez żadnego dla Rzeczypospolitej pożytku, lecz że wszyscy, na których Aproniusz sidła szykany chciał zastawić, w te sidła wpadli. Bo skoro kto słówko przeciw niemu wyrzekł, zaraz był do sądu o fałszywe podanie liczby morgów pozwany. Postrachem takowego pozwu siła zboża wymuszono, siła pieniędzy zgromadzono; nie żeby trudno było podać prawdziwą liczbę morgów, albo nawet więcej (bo co tu zagrażało?), ale znajdowano w tem powód pozywania do sądu, że stosownie do edyktu nic podał. Jakie zaś były sądy za tego pretora, wiedzieć powinniście, jeżeli sobie przypomnicie z jakich ludzi składał się jego orszak, jakimi ludźmi był otoczony. Coż mam na celu okazać przez niesprawiedliwość tych dziwacznych edyktów? Krzywdę uczynioną sprzymierzeńcom? widzicie ją. Powagę dawniejszych pretorów wzgardzoną? nie będzie śmiał zaprzeczyć. Że tak wiele Aproniusz mógł za tego pretora? i to wyznać musi.
 XVI. Lecz tu może zapytacie, o co zapytać prawo wam przypomina, czy wziął za to pieniądze? Dowiodę że wziął ogromne; i okażę że te wszystkie niegodziwe, wyżej wspomnione rozporządzenia dla zysku swego zaprowadził; ale wprzód obalę przedmurze, za które przed moim szturmem schronić się spodziewa. «Za wysoką cenę, powiada, przedałem dziesięciny.» Co mówisz? dziesięciny przedałeś? ty bezczelny, szalony człowieku! przedałżeś tę część, którąć senat i lud Rzymski przedaćkazał, a nie raczej całkowity urodzaj, ba nawet wszystkie dobra i dochody rolników? Gdyby był woźny na twój rozkaz ogłosił, że nie dziesiąta część zboża, ale połowa na licytacyą się puszcza, i gdyby dzierżawcy przyszli do nabycia tej połowy; komuby się dziwno zdawało, żeś tę połowę drożej przedał, niż drudzy część dziesiątą? Ale kiedy woźny dziesięcinę tylko ogłosił, a ta w rzeczy samej, to jest podług przepisu, edyktu, umowy, drożej się jeszcze niż połowa przedała, chełpićże się z tego będziesz, żeś drożej cały urodzaj, coć niewolno było, niż drudzy część prawem dozwoloną, przedał?
 «Drożej przedałem dziesięciny niż drudzy.» Jakim sposobem tego dokazałeś? Bezinteresownością? spojrzyj na świątynię Kastora, i ośmiel się wspomnieć o swej bezinteresowności. Sumiennością? przypatrz się skrobaninom w xiędze, w artykule tyczącym się Ste-