oczach i umyśle moim sprawił, wiernie i, o ile mogę, najjaśniej wam odmalował. Kiedy po czterech latach[1] do Sycylii przybyłem, tak mi się ta wyspa podupadła wydała, jak kraj po którym długa i zacięta grasowała wojna. Pola i pagórki, którem wprzód okryte najpiękniejszą zielonością widział, tak opustoszałe i opuszczone ujrzałem, że samo pole tęsknić po rolniku i żałować pana zdawało się. Kraina Herbita, Enna, Morgantinum, Assorum, Imachara, Agyrium, tak była opuszczona, że nie tylko o liczbę morgów, ale nawet gdzie się dawne mnóstwo mieszkańców podziało, pytać musiałem. Okolica Etny, która bywała najlepiej uprawna, i równina naokoło Leontinum, najwięcej zboża wydająca, na którą patrząc dawniej dobrze obsianą, nikt się nieurodzaju i drożyzny nie lękał, tak dziko i pusto wyglądała, że w najżyzniejszej części Sycylii szukałem Sycylii. Przeszły rok zachwiał już mocno dobry byt rolnika, ostatni z gruntu obalił.
XIX. A ty mi jeszcze śmiesz o dziesięcinach wspominać! W takiej nieprawości, w tak strasznym ucisku, w tak mnogich i ogromnych bezprawiach, kiedy na rolnictwie i na opiekuńczych jego prawach cały byt Sycylii zawisł, kiedy rolnicy są zupełnie zrujnowani, grunta opuszczone, kiedy w tak żyznej i błogosławionej prowincyi nie tylko nikomu własności, ale nawet nadziei nie zostawiłeś, myślisz że masz prawo do względów ludu, jak powiesz żeś dziesięciny wyżej od innych wydzierżawił? Jak gdyby albo lud Rzymski tak mieć chciał, albo ci senat polecił żebyś, odzierając pod pozorem dziesięcin z ostatniego grosza rolników, pozbawił na przyszłość lud Rzymski tego dochodu i korzyści z dowozu zboża, jak gdybyś, dodawszy tę część łupu do ogółu dziesięcin, mniemać mógł żeś się dobrze ludowi Rzymskiemu zasłużył.
Mówiłem dotąd w tem przypuszczeniu, że jego niesprawiedliwość w tem godna nagany, że dla próżnej chluby, żeby wielkością summ dziesięcinnych niektóre osoby przewyższyć, wydał surowsze przepisy, uciążliwsze rozporządzenia, powagę wszystkich poprzedników na bok usunął. Wydzierżawiłeś dziesięciny za wysoką summę; ale co powiesz, jak dowiodę, że nie mniej dla siebie sprzątnąłeś, jak do Rzymu pod imieniem dziesięcin posłałeś? Jak może być miłe
- ↑ Cycero byt kwestorem w Sycylii roku 75 przed Chr., a w 71 był po raz drugi dla zebrania dowodów i świadków przeciw Werresowi.
