Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 1 Mowy.djvu/380

o zdzierstwie lub kradzieży wnoszę. Ale jeżeli przekonam, sędziowie, że ci co zyskali 400,000, stratęby ponieśli, gdyby twoja, Werresie, niesprawiedliwość, gdyby uznawcy z twego orszaku na pomoc im nie przyszli, kto widząc tak ogromny zysk, tak wielkie bezprawie, będzie mógł wątpić że, jeżeli twoja chciwość nie pobudziła cię do tak ogromnego obłowu, ogrom obłowu obudził w tobie tę chciwość?
 XLV1I. Jak tedy, sędziowie, będę mógł dociec ile zyskano? Nie z rachunków Aproniusza, których gdym szukał nic znalazłem; a gdym go do sądu przywiódł, wycisnąłem z niego wyznanie, że xiąg rachunkowych nie trzyma. Jeżeli nieprawdę powiedział, dla czego sprzątnął xięgi rachunkowe, kiedy te w niczem, Werresie, zaszkodzić ci nie mogły? Jeżeli nic zgoła nie zapisywał, nie jestże to już dostatecznym dowodem, że nie swoje prowadził interesa? Bo rachunek dziesięcin jest tego rodzaju, że bez mnogiej pisaniny utrzymać się nie daje: trzeba mieć spisane imiona wszystkich rolników i z każdym z nich umowy o dziesięcinę. Wszyscy rolnicy na twój rozkaz i w skutek twego postanowienia podali liczbę swych morgów. Nie zdaje mi się żeby który z nich mniej podał, niżeli ich uprawiał, kiedy tyle nieprzyjemności, tyle kar, tylu uznawców z twego orszaku groziło. Na morgu w okręgu Leontyńskim wysiewa się prawie medimn pszenicy: taki jest stosunek równy i niezmienny wysiewu do roli. Rola w dobrym urodzaju wydaje ośm ziarn za jedno, ale nie więcej jak dziesięć, jeżeli wszyscy bogowie pobłogosławią. Kiedy to się zdarzy, wtedy dziesięcina równa się wysiewowi, to jest tyle się należy medimnów dziesięciny, ile morgów obsiałeś. Co gdy tak jest, powiadam naprzód, że więcej tysięcy medimnów z gruntów Leontyńskich puszczono w dziesięcinną dzierżawę, niżeli było tysięcy morgów tychże gruntów zasianych. Kiedy niepodobna im było otrzymać z morga więcej jak dziesięć medimnów, a medimn tylko z morga mógł być dany dzierżawcy, kiedy rola, co się bardzo rzadko zdarzało, dziesięć ziarn wydała; jak liczył tedy dzierżawca, jeżeli dziesięcinę, a nie dobra rolników wziął w dzierżawę, kiedy ilość wydzierżawionych medimnów znacznie przewyższała liczbę zasianych morgów?
 XLVIII. W okręgu Leontyńskim nie jest więcej podanych i zapisanych morgów jak 30,000; dziesięcina zaś wydzierżawiona była w ilości 36,000 medimnów. Czy się pomylił, czy raczej oszalał Aproniusz? Nie, wtenczasby dopiero oszalał, gdyby wolno było rol-