dwa, wielu po półtora sestercyów zmuszonych było w dodatku dopłacić: ci co najmniej dopłacili, sestercyusza dali. Biorąc tę najmniejszą dopłatę, ponieważ przyjęliśmy do rachunku 90,000 medimnów, przybywa jeszcze do zysku 90,000 sestercyów: rzecz niesłychana, najgorszy przykład! A on mi jeszcze ośmieli się mówić, że wysoko dziesięciny wydzierżawił, kiedy z tego okręgu więcej jak połowę dla siebie wziął, niż ludowi Rzymskiemu posłał. Wydzierżawiłeś dziesięciny Leontyńskiego okręgu w ilości 216,000 modiów. Jeżeli podług prawa, wysoko; jeżeli twoja samowolność była prawem, nizko. Tak jest, jeżeli to co właściwie było połową zbioru, dziesiątą częścią nazwałeś, powtarzam że zbyt nizko wydzierżawiłeś. Zbiór roczny Sycylii można daleko drożej przedać, gdyby senat i lud Rzymski chciał żebyś to uczynił; często bowiem przedawano dziesięciny wydzierżawione podług prawa Hieroniuszowego tak drogo, jak teraz podług prawa Werresowego. Odczytaj dzierżawy dziesięcinną K. Norbana[1]. Dzierżawa dziesięcinna K. Norbana okręgu Leontyńskiego. Nie było wtenczas ani sądu o liczbie morgów, ani uznawcy Artemidora Korneliusza, ani urzędnik Sycylijski nie wybierał od rolnika ile dzierżawca dziesięcin podał, ani żądano od dzierżawcy dobrodziejstwa, żeby wolno było w trzech medimnach od każdego morga się ułożyć, ani zmuszano rolników do dopłacania pieniędzy w dodatku, ani do dodawania trzech pięćdziesiątych części zboża, a jednak wiele zboża ludowi Rzymskiemu posyłano.
L. Ale co mają znaczyć owe pięćdziesiąte części zboża, co owe pieniężne dopłaty? Jakiem prawem, albo raczej na mocy jakiego zwyczaju to uczyniłeś? «Pieniądze dawał rolnik.» Jak i zkąd? Jeżeli chciał być bardzo hojnym, większąby miarą odmierzył, jak się dawniej często w dziesięcinach działo, kiedy te na słusznych prawach i warunkach w dzierżawę puszczano. Dawrał pieniądze. Zkąd? ze zboża? jak gdyby za twej pretury miał go na przedaż. Trzeba tedy było odciąć coś z żywego, żeby prócz zysku w zbożu dać podarunek pieniężny Aproniuszowi. A czy dopłacali dobrowolnie czy mimowolnie? Dobrowolnie? z miłości zapewne do Aproniusza. Mimowolnie? czem innem jeżeli nie gwałtem i uciskiem zmuszeni? Ten człowiek szalony wydzierżawiając dziesięciny, dodawał do każdej dopłatę pieniężną, niezbyt wysoką, po 2,000 po 3,000 sestercyów. To wy-
- ↑ Obacz o jego preturze w Sycylii drugą mowę przeciw Werresowi, V, 4.
