nie zginęli: wtedy gdy przeszkodzono zasiać lub nie dano zebrać, roczny zbiór przepadał, ale liczba rolników pozostała nieuszczuplona. Następcy M. Lewinusa, P. Rupiliusza, M. Akwilliusza[1], nie musieli pozostałych rolników zgromadzać. Tak tedy Werres z Aproniuszem daleko większą klęskę Sycylii zadali, niż albo Asdrubal z Punickiemi wojskami, albo Atenio z licznemi gromadami zbiegłych niewolników. W owych czasach, skoro nieprzyjaciel zwyciężony został, wszystkie pola orano, ani pretor listownie rolnika upraszał, ani osobiście wzywał, żeby jak najwięcej posiał: teraz zaś po oddaleniu się nawet tej plagi, żaden się nie znalazł, coby dobrowolnie wziął się do roli; mało takich pozostało, którzy skłonieni powagą L. Metella, na grunta i do ojczystych zagród powrócili. Nie czujeszże, zuchwały i szalony człowieku, że te listy śmiertelny cios ci zadają? nie słyszysz że twój następca mówiąc o rolnikach, gdy ich pozostałymi nazywa, wymownie mówi, że te ostatki nie po wojnie, nie po jakiej podobnej klęsce, ale po twoich bezprawiach, gwałtach, chciwości i okrucieństwie pozostały? Odczytaj resztę. «O ile jednak trudny czas obecny i brak rolników dozwolił.» Gdybym ja oskarżyciel tyle razy o tem mówił, bałbym się wam naprzykrzyć; ale głośno woła Metellus: «gdybym listów nie posłał;» niedosyć na tem: «gdybym ustnie nie ubezpieczył;» i na tem jeszcze niedosyć: «pozostali rolnicy,» powiada: pozostali! Tym bolesnym wyrazem maluje nieszczęśliwy stan Sycylii i dodaje: «brak rolników.»
LV. Oczekujcie jeszcze, sędziowie, oczekujcie, jeżeli możecie, dowodów mego oskarżenia. Mówię że chciwość Werresa rozpędziła rolników: Metellus pisze że pozostałych ustnie ubezpieczył. Mówię że grunta zostały opuszczone, pola spustoszone: Metellus pisze o braku rolników. Pisząc o tem dowodzi że sprzymierzeńcy i przyjaciele ludu Rzymskiego zostali uciśnieni, pognębieni, z dóbr wszystkich wypędzeni. Gdyby z jego winy bez uszkodzenia waszych dochodów przypadła na nich jaka klęska, musielibyście go ukarać, zwłaszcza sądząc podług prawa, które dla dobra sprzymierzeńców postanowiono. Ale kiedy przez uciemiężenie i rozproszenie sprzymierzeńców dochody ludu Rzymskiego uszczerbek poniosły, kiedy
- ↑ Pierwszy znich był prokonsulem w Sycylii czasu drugiej wojny Punickiej. Livius, XXVI, 40. Drugi uskromił pierwszy bunt niewolników, trzeci zakończył drugą z nimi wojnę. Livius, epitome, 56, 69. Florus, III, 19, mylnie zamiast Rupiliusza Perpernę podaje.
