sprawie łożę czasu i trudu na żądanie świadków, niżeli inni obrońcy na ich zbijanie. Śmiało to mówię, sędziowie, nic lekkomyślnie nie twierdzę: pełno w Gallii kupców hurtowych, pełno obywateli Rzymskich; żaden z Gallów nie sprawi żadnego interesu bez obywatela Rzymskiego; żaden grosz w Gallii nie przejdzie z ręki do ręki, żeby nie był zapisany w xięgach rachunkowych obywateli Rzymskich.
Widzicie, sędziowie, do jakiego stopnia jestem powolny, jak się oddalam od zwykłej mi ostrożności i przezorności. Niech mi ukażę jednę tylko xięgę rachunkową, w którejby się znalazł ślad, że dano Fontejuszowi pieniądze, niech z całej liczby kupców hurtowych, osadników, ceł dzierżawców, rolników, hodowników bydła, jednego tylko świadka postawię, przyznam że sprawiedliwie oskarżony został. Przez bogów nieśmiertelnych! Co to za sprawa? jak łatwa obrona! Rządził M. Fontejusz prowincyą Gallią, składającą się z takich miast i ludów, które, że dawne rzeczy pominę, częścią prawie za naszej pamięci ciężkie i długie wojny z ludem Rzymskim prowadziły[1], częścią niedawno przez naszych wodzów podbite, niedawno orężem uskromione, niedawno pomnikami i tryumfami w swych uczuciach urażone, niedawno przez senat odjęciem miast i gruntów ukarane zostały; które częścią z samym także Fontejuszem orężem się ścierały, i z niemałym jego trudem i mozołem pod władzę i panowanie ludu Rzymskiego popadły. Jest w tej prowincyi Narbo Marcyusz[2], osada naszych spółobywateli, strażnica i warownia ludu Rzymskiego, przeciw tymże narodom wystawiona i założona. Jest tam także mia-
- ↑ Minęło lat pięćdziesiąt sześć, odkąd Fulwiusz Flakkus pokonał roku 125 przed Chr. Salyów w Gallii Narboneńskiej. K. Sextiusz Kalwinus założył roku 123 osadę Aquae Sextiae (Aix). Kn. Domicyusz Ahenobarbus walczył z Allobrogami i Arwernami, u których Tentomalius, król pokonanych Salyów, schronienie znalazł, a Fabiusz Maxymus, pobiwszy Arwernów w bitwie nad Iserą, w której 120,000 Gallów poległo, zamienił roku 121 tę część Gallii w prowincyę (Provincia), i z łupów zabranych na Allobrogach zbudował u nich dwie świątynie, w Rzymie bramę tryumfalną. Potykał się także i Mariusz, przed walną z Teutonami bitwą roku 102 przy Aquae Sextiae stoczoną, z niektóremi ludami Gallii. Chociaż to wszystko działo się na lat kilkadziesiąt przed tą mową, Cycero powiada że się działo za naszej pamięci, nostra memoria, niedawno, modo.
- ↑ Dzisiejsze miasto Narbonne, do którego konsul Kw. Marcyusz Rex zaprowadził osadę roku 118 przed Chr. Miasto to Gallów Tektosagów kwitnęło jeszcze za czasów Polibiusza.
