Wolków[1] i Allobrogów? Jeżeli świadkowi tchnącemu duchem nieprzyjacielskim wierzyć nie należało, byłże Krassus większym nieprzyjacielem Marcella, lub Skaurus Fimbryi, z powodu obywatelskich poróżnień i domowej zawiści, niżeli są Gallowie nieprzyjaciółmi Fontejusza? Najmniej podejrzani z tych Gallów są ci, którzy kilkakrotnie jazdę, zboże, pieniądze, a najczęściej pomimowolnie dać musieli, inni częścią dla dawnych wojen odjęciem gruntów ukarani, częścią przez Fontejusza w wojnie pokonani i pognębieni zostali. Jeżeli nie należy wierzyć świadkom, którzy dla jakiej swojej korzyści zbyt namiętnie wyrażać się zdają, wiekszejże korzyści oczekiwać mogli Cepionowie i Metellowie z potępienia Kw. Pompejusza, przez które uprzątnęliby z drogi przeciwnika swoich zamiarów, niżeli wszystka Gallia oczekuje z upadku M. Fontejusza, na którym ta prowincya swą wolność i niepodległość zawisłą prawie być mniema? Albo, jeżeli na osoby baczyć należy, co zaiste w świadku powinno być rzeczą wielkiej wagi, ażali najdostojniejszy z Gallów może iść w porównanie, nie powiem z najprzedniejszymi naszej Rzeczypospolitej mężami, ale nawet z najlichszym obywatelem? Czy wie Inducyomarus, co to jest składać świadectwo? czy czuje tę niespokojność, jaką każdy z nas jest przejęty, kiedy go na tem miejscu postawią?
XII. Przypomnijcie sobie, sędziowie, jak zwykliście zastanawiać się nie tylko nad tem, co w świadectwie powiedzieć, ale i nad tem, jakich wyrazów użyć macie, żeby żaden wyraz z mniejszem umiarkowaniem wyrzeczony, lub z jakiej namiętności pochodzący być się nie zdawał. Staracie się nawet twarz tak ułożyć, żeby się na niej nie objawiło jakie podejrzenie namiętności, żebyście wstępując na to miejsce obudzili ciche mniemanie o waszej delikatności i sumienności, a zstępując to mniemanie zachowali i zatrzymali. Miałże może Inducyomarus składając świadectwo podobne myśli i obawy? on, który pierwszy to rozważne, nam zwykłe słowo, «zdaje mi się,» którego wtenczas nawet używamy, kiedy pod przysięgą o rzeczy nam świadomej, przez nas widzianej mówimy[2], z całego swego świa-
