cie, lub jak gdybyśmy wtenczas tym chętniej śmiałości nie ustąpili, żeby teraz łatwiej bezczelności się oprzeć. Dla tego, sędziowie[1], w tem trzeciem odroczeniu cale innym sposobem do sprawy przychodzę, niż do niej wprzód przystąpiłem. Wtenczas bowiem nadzieja naszej sprawy polegała na mojej obronie, teraz na wyznaniu przeciwnika polega: wtenczas na naszych, teraz na jego świadkach, o których pierwej obawiałem się żeby, gdyby nieuczciwymi byli, co fałszywego nie powiedzieli, gdyby zaś ich za uczciwych miano, żeby ich zeznaniu nie uwierzono: teraz zaś zupełnie o to jestem spokojny. Bo jeżeli są zacnymi ludźmi, dopomogę mi zeznając pod przysięgę o co ja bez przysięgi oskarżam. Jeżeli zaś są mniej uczciwymi świadkami, zaszkodzić mi nie mogę: gdyż albo dana im będzie wiara, a wtedy dana być musi i temu o co oskarżam; albo nie będzie dana, a w takim razie świadki przeciwnika wiarogodność stracę.
II. Kiedy jednak rozważam sposób postępowania naszych przeciwników w tej sprawie, nie wiem czyby się można zdobyć na co bezczelniejszego; kiedy zaś was wahających się w sądzeniu widzę, obawiam się żeby nadrabiając bezczelnością nie ukryli jakiego chytrego podstępu. Bo gdyby zaprzeczyli że użyto gwałtu przez wysłanie ludzi zbrojnych, to w tak oczywistej rzeczy i przy tak godnych świadkach łatwoby o kłamstwo przekonani zostali; wyznając zaś i utrzymując że to wtenczas na mocy prawa czynili, czego nigdy prawnie uczynić nie można, mieli nadzieję, co też w rzeczy samej dokazali, dać wam powód do namysłu i wzbudzić w was słuszną wątpliwość i skrupuł sumienia w sądzeniu. Myśleli także, co jest rzeczą najniegodniejszą, że sąd uchyliwszy na bok gwałt popełniony przez Sex. Ebucyusza, zajmie się rozwiązaniem pytania prawa cywilnego. Gdybym tu samego tylko A. Cecyny sprawę miał bronić, uznałbym
- ↑ W całej tej mowie sędziowie zwani są recuperatores. Tak się zawsze zwali na prowincyach przez pretora w liczbie trzech dawani z pomiędzy Rzymskich obywatelów, lub z pomiędzy krajowców zamieszkałych w okręgu, gdzie się sprawa sądziła. Ale w Rzymie niewiadomo dla jakich spraw pretor rek opera torów, dla jakich sędziów zwyczajnych, judices, mianował. To tylko zdaje się być rzeczą pewną, że jeżeli w sprawie cywilnej kilku sędziów wyznaczał, ci się zwali recuperatores, jeżeli jednego, ten się zwał judex. Jeżeli zaś sprawa sądziła się przed samym pretorem, wtedy tylko zasiadało przy nim kilku sędziów, judices.
