Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 1 Mowy.djvu/587

się za dość zdolnego obrońcę, dla tego że dałbym dowód mojej prawości i gorliwości; a gdy te przymioty są w obrońcy, niemasz powodu, zwłaszcza w tak prostej i jasnej sprawie, żądać celnego talentu. Ale gdy mam mówić o prawie należącem do wszystkich, ustanowionem przez przodków, dochowanem aż do dnia dzisiejszego, po zniesieniu którego nie tylko część prawa cywilnego byłaby uszczerbiona, ale nawet gwałt prawu jak najwięcej przeciwny zostałby niejako sądownie utwierdzony ; widzę że tu potrzeba niepospolitego talentu, nie dla okazania co jest oczywiste, lecz, gdyby w rzeczy tak ważnej w błąd was wprowadzono, żeby wszyscy nie myśleli żem ja raczej sprawie nie wydołał, niż żeście wy w sumiennem dopełnieniu obowiązku uchybili. Przekonany jednak jestem, sędziowie, żeście nie tak z przyczyny ciemnego i wątpliwego opisu prawa wydanie wyroku już dwa razy odłożyli, jak że, gdy ta sprawa zdaje się dotykać uczciwości Ebucyusza, odwlekliście jego potępienie, i chcieliście dać mu zarazem czas do upamiętania. Ponieważ to już w zwyczaj weszło, i zacni jak wy ludzie w sądach to czynią, mniej to można ganić, ale tym więcej narzekać na to należy. Wszystkie bowiem sądy są albo dla rozjęcia sporów, albo dla karania przestępstw ustanowione. Pierwsze mniej jest ważne, dla tego że mniej szkodzi, i że takie spory często polubowny sędzia rozsądza. Drugie daleko większe ma znaczenie, dla tego że się ściąga do ważniejszych rzeczy, i nie honorowej usługi przyjaciela, ale surowości i władzy sędziego wymaga: owoż ta właśnie rzecz ważniejsza, i dla której po największej części sądy ustanowione zostały, przez zły zwyczaj w nieład wpadła. Do im haniebniejszy jest jaki postępek, tym surowiej i prędzej sądzony być ma; a jednak ta sprawa, w której idzie o uczciwość tego człowieka, jak najpowolniej się sądzi.
 III. Jakże tedy przyczyna, która dała powód do ustanowienia sądu, może być powodem do odroczenia wyroku? Kiedy kto co obiecał, i jednem tylko słowem obowiązał się, a nie dotrzymał, prędkim sądem bez żadnego wahania się sędziego bywa skazany. Ale jeżeli kto w opiece, albo spółce, albo danem zleceniu, albo w zawierzeniu kogo oszukał, na tego im większe wykroczenie, tym późniejsza kara! — Do tu idzie o hańbiący wyrok. —Tak jest, bo i czyn był haniebny. Rozważcie sami jak to niesłusznie: ponieważ uczynek jest niegodny, następuje za nim osława uczciwości ujmę czyniąca; a ponieważ następuje za nim osława uczciwości ujmę czyniąca; więc