Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 1 Mowy.djvu/600

nić postanowili: drudzy przeciwnie, nie odniósłszy rany, pierzchają; niemasz zatem wątpliwości że większy gwałt dzieje się temu, którego umysł się przeraził, niżeli temu, który na ciele zraniony został. Jeżeli nazywamy to wojsko pobite, które ze strachu, lub dla lekkiej obawy niebezpieczeństwa często pierzchnęło, i jeżeliśmy widzieli i słyszeli że liczne hufce nie tylko szczękiem puklerzy, starciem się walczących, cięciem wręcz szablami, rzutem pocisków, ale często samym okrzykiem żołnierzy, albo zajęciem stanowiska, albo widokiem chorągwi pogromione bywały: nie trzebaż tego, co się gwałtem na wojnie zowie, gwałtem w pokoju nazwać? co jest uważane za rzecz ważną w wojskowości, mamyż poczytywać za fraszkę w prawie cy wilnem, i sądzić że co przeraża uzbrojone wojska, to nie przeraziło kilku obywatelów w sukniach pokoju? Miałażby rana cielesna większym być gwałtu dowodem, niż przerażenie umysłu? Potrzebaż pytać o skaleczenie członków, kiedy wiadomo że przymuszono do ucieczki? Wszakże twój świadek zeznał, że przestraszonym przyjaciołom Cecyny drogę do ucieczki ukazał. Zdawaćże się wam będzie że ci gwałtu nie doznali, którzy nie tylko uciekać musieli, ale nawet bezpiecznej drogi do ucieczki szukali? Dla czegóż tedy uciekali? z bojaźni. Czego się bali? nie czego innego tylko gwałtu. Możecież zaprzeczyć przyczynę, kiedy się na skutek zgadzacie? Wyznajecie że przerażeni strachem uciekli; mówicie że przyczyna ucieczki była taka, jaką wszyscy znamy, oręż, wielka gromada ludzi, napad i natarczywość uzbrojonych: kiedy się zgadzacie że to wszystko miało miejsce, możecież powiedzieć że gwałtu nie było?
 XVI. Jestto zresztą dawny i na przykładzie przodków w wielu razach ugruntowany zwyczaj, że gdy strony przyszły na grunt dla rozmówienia się o swem do niego prawie, a jedna z nich choćby zdaleka kilku zbrojnych ludzi ujrzała, zaraz po wzięciu na to świadectwa odchodziła, po czem miała prawo zapozwać stronę przeciwną o to «że stał się gwałt, przeciw edyktowi pretora.» Więc dla dowiedzenia gwałtu dosyć jest wiedzieć że byli ludzie uzbrojeni, a niedosyć, gdyś wpadł w ich ręce? Widok uzbrojonych służy za dowód gwałtu, a ich napad i uderzenie nie służy? Ten co się oddalił, łatwiej dowiedzie że mu gwałt uczyniono, niżeli ten co uciekł? Ale ja tak mówię: jeśliby Cecyna, skoro mu Ebucyusz w zamku powiedział, że zebrał i uzbroił ludzi, i że, jeśliby dalej postąpił, cały ztamtąd nie ujdzie, zaraz się oddalił, to już i w takim razie nie powinni-