Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 1 Mowy.djvu/601

byście wątpić, że gwałt Cecynie był uczyniony; gdyby się zaś cofnął, postrzegłszy zdaleka uzbrojonych, tym mniej o tem wątpićbyście powinni. Zawsze bowiem dzieje się gwałt, kiedy grożąc niebezpieczeństwem zmuszają nas zkąd ustąpić, lub dokąd przystąpić. Gdybyście inaczej osądzili, patrzcie żebyście nie przyjęli za prawidło, że kto żywy uszedł, ten nie doznał gwałtu; patrzcie żebyście w sporach o posiadłość nie wpoili wszystkim tego mniemania, że potrzeba o nię walczyć i orężem wątpliwość rozstrzygnąć ; patrzcie żeby, jak na wojnie wodzowie karzą tchórzów, tak w sądzie sprawa tych ludzi, którzy uciekli, nie była gorsza od sprawy tych, którzy do ostatka się bili. Kiedy mówiąc o prawie i o prawnych między ludźmi sporach, wyrazu gwałt używamy, bardzo nizki jego stopień rozumieć należy. Widziałem uzbrojonych, choćby w małej liczbie: jestto już wielki gwałt. Cofnąłem się przestraszony orężem jednego tylko człowieka: zostałem przez to samo wyrzucony i wyparty. Jeżeli tak osądzicie, nikt nie będzie potem miał się za upoważnionego nie tylko walczyć o posiadłość, ale nawet opierać się walczącym. Jeśli zaś gwałtu nie uznacie bez ran, mordu, krwi rozlewu, w takim razie postanowicie że ludzie więcej o posiadłość, niż o życie dbać powinni.
 XVII. Owoż tedy, co do gwałtu, biorę ciebie samego, Ebucyuszu, za sędziego. Odpowiedz, jeśliś łaskaw. Czy nie chciał, albo czynie mógł Cecyna przyjść do swojej włości? Kiedy mówisz żeś mu drogę zastąpił i odpędził, pewnie przyznajesz że chciał. Czy możesz tedy utrzymywać, że mu gwałt nie był przeszkodą, kiedy jemu, który chciał i w tym celu przyszedł, zbrojni ludzie przystąpić nie pozwolili? Bo jeśli czego najbardziej chciał, żadnym sposobem uczynić nie mógł, musiał mu koniecznie jakiś gwałt stanąć na przeszkodzie: albo powiedz sam, dla czego, kiedy chciał przystąpić, nie przystąpił? Nie możesz zatem zaprzeczyć, że mu gwałt był uczyniony. Zachodzi teraz pytanie, jak został z posiadłości wyrzucony, kiedy do niej nie przystąpił? bo potrzeba koniecznie ruszyć z miejsca i oddalić tego, kto ma być wyrzucony; ale jak to może spotkać tego, który taninie był, zkąd powiada został wyrzucony? Gdyby tam był, i ztamtąd z bojaźni uciekł, kiedy postrzegł uzbrojonych ludzi, czy powiedziałbyś że został z posiadłości wyrzucony? Tak mi się zdaje. Ty co tak subtelnie i tak sprytnie spory podług brzmienia słów, nie podług słuszności rozsądzasz, i prawa nie ze względem na po-