Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 1 Mowy.djvu/606

łacińskim językiem, uzbrojonymi nazwać właściwie możemy? tych, zdaje mi się, którzy w puklerze i broń zaczepną są opatrzeni. A gdybyś skibami, albo kamieniami, albo kijami z włości kogo na łeb na szyj? wypędził, a kazano ci przywrócić do posiadania kogoś uzbrojonymi ludźmi wypędził, azali powiesz że ten interdykt ciebie się nie tyczy? Jeżeli tylko wyrazy mają znaczenie, jeżeli sprawy nie na szali rozsądku, ale na szali wyrazów są ważone, radzęć to powiedzieć. Wygrasz pewnie mówiąc że nie byli uzbrojeni, którzy ciskali kamieniami z ziemi podjętemi, że darń i skiby ziemi nie są orężem, że nie byli uzbrojeni, którzy mimo przechodząc gałęzi drzew sobie nałamali, że bronią, jak samo nazwisko wskazuje, jest co służy albo do obrony, albo do zaczepki, a kto takowej nie miał, dowiedziesz bez żadnego zaprzeczenia że nie był uzbrojony. Ale kiedy sąd będzie tylko o broń, możesz takie rzeczy prawić; kiedy zaś sąd będzie o prawo i sprawiedliwość, chroń się zasłaniać tak niezgrabnym, tak niedorzecznym wykrętem. Nie znajdziesz bowiem żadnego sędziego, ani uznawcy, któryby uzbrojenia tak dochodził, jak na lustracyi broni żołnierzy: jeżeli się okaże że tak byli w cokolwiek opatrzeni, że mogli zagrozić życiu, lub zadać gwałt osobom, to na jedno wyniesie, jak gdyby mieli na sobie zupełny rynsztunek wojenny.
 XXII. Żebyś lepiej jeszcze zrozumiał, że wyrazy nic nie znaczą, gdybyś ty sam jeden, lub ktokolwiek inny sam jeden z tarczą i mieczem napadł na mnie i tym sposobem mnie wypędził, czy śmiałbyś powiedzieć że w interdykcie jest mowa o uzbrojonych ludziach, a tu jeden tylko był uzbrojony? Zdaje mi się że nie byłbyś tak bezczelny. Owoż zastanów się czy nie jesteś teraz jeszcze bezczelniejszym: bo w tamtym przypadku mógłbyś się do wszystkich odwołać i powiedzieć, że ludzie zapominają w twojej sprawie języka łacińskiego i biorą bezbronnych za uzbrojonych; w tym zaś, ponieważ interdykt mówi o wielu ludziach, a gwałt został przez jednego popełniony, jeden człowiek bierze się za wielu ludzi. Ale w takich sprawach nie wyrazy przed sąd przychodzą, tylko rzecz, dla której tych wyrazów w interdykcie użyto. Chcieli nasi przodkowie żeby bez żadnego wyjątku zadosyć się stało za gwałt przeciw osobie lub jej życiu wymierzony. Ten gwałt dzieje się po największej części przez zebranych i uzbrojonych ludzi; choćby się stał innym sposobem, ale z tem samem niebezpieczeństwem, chcieli żeby za ten