Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 1 Mowy.djvu/608

dliwe, nie podług chytrego i przebiegłego tłumaczenia prawa sadzić sprawę należy; że trzymać się pisma jest rzeczą prawnego wykrętacza, że dobry sędzia powinien iść za myślą i wolą piszącego ustawę. Ponieważ tedy w tej sprawie wyrazami i literami się bronisz, gdy powtarzasz: «Zkąd zostałeś wypędzony? może ztamtąd, dokąd ci przystąpić wzbroniono? odpędzony, nie wypędzony byłeś; gdy mówisz: «Wyznaję żem zebrał ludzi, wyznaję żem ich uzbroił, wyznaję żem ci śmiercią groził, wyznaję że to karci interdykt pretora, jeżeli myśl i słuszność jego mają jaką wagę, ale znajduję w tymże interdykcie jeden wyraz, za który ukryć się mogę: nie wypędziłem cię z miejsca, do którego przyjść ci zabroniłem ;» czy możesz tak broniąc zarzucić co prawnikom dla tego iż tego są zdania, że na słuszność, nie na wyraz wzgląd mieć trzeba?
 XXIV. Powiedziałeś tu także, że Scewola przegrał sprawę w sądzie stu mężów, o którym wyżej wspomniałem. Powiedziałem że postępując tą drogą, jaką ty teraz postępujesz, ten mówca, chociaż opierał się na pewnej zasadzie, ty się na żadnej nie opierasz, nikogo nie przekonał o tem, co chciał dowieść, ponieważ wyrazami słuszność zdawał się zbijać. Dziwię się żeś w tej materyi w nieswoim czasie i wbrew temu, czego twoja sprawa żądała, utrzymywał; nie raz i temu dziwować się zwykłem, że w sądach rozumni nawet ludzie czasem utrzymują, że nie zawsze iść trzeba za zdaniem prawników, i że prawo cywilne nie zawsze w sprawach moc mieć powinno. Jeżeli ci co tak utrzymują, chcą przez to powiedzieć że prawnicy mylą się w zdaniu, nie powinni mówić że prawa cywilnego słuchać nie należy, tylko że nie trzeba iść za zdaniem nierozsądnych ludzi. Jeżeli zaś przyznają że prawnicy dobrą dają odpowiedź, a jednak mówią że inaczej sądzić potrzeba, to utrzymują że źle sądzić trzeba, bo niepodobna żeby dobra odpowiedź prawnika i wyrok sądowy różnić się między sobą mogły, i niepodobna policzyć tego do prawoznawców, który powiada że to jest prawem, co nie zasługuje na potwierdzenie wyrokiem sądowym. «Ale czasem przeciw zdaniu prawników wyrokowano.» Naprzód, byłli sprawiedliwy, lub niesprawiedliwy wyrok? Byłli sprawiedliwy, to wyrok był prawem. Jeśli nie był, niemasz wątpliwości, czy sędziowie, czy prawnicy na naganę zasługują. Potem, jeżeli zapadł wyrok o wątpliwem prawie, to nie tak przeciw zdaniu prawników, kiedy wyrzeczono inaczej niż Mucyusz rozumiał, jak raczej stosownie do ich zdania postano-