nieć, dla czegoś, Ebucyuszu, o tę włość, a nie o inną, upominał się u Cecyny, gdyby jej Cecyna nie posiadał? Dla czego Gecyna chciał być z niej podług zwyczaju wyprowadzonym, i to ci za radą przyjaciół, samego nawet K. Akwilliusza, odpowiedział?
XXXIII. «Ale Sylla wydał prawo.» Nie będę tu rozwodził skargi nad nieszczęśliwym ówczesnym stanem Rzeczypospolitej, tylko to ci odpowiadam, że tenże Sylla dodał do tegoż prawa: «jeślim co przeciwnego prawu postanowił, ta ustawa ważną nie będzie.» Coż jest przeciwnego prawu? Czego lud ani nakazać, ani zakazać nie może? Żeby za daleko nie odstąpić, sam ten dodatek dowodzi, że jest coś takiego; bo gdyby go nie było, nie dopisywanoby do wszystkich praw tego dodatku. Ale pytam cię, gdyby lud postanowił, żebym ja twoim, lub żebyś ty moim był niewolnikiem, czy myślisz że takie postanowienie miałoby jaką wagę i znaczenie? Widzisz że to nie miałoby żadnej wagi. Coż zatem idzie? Przyznajesz naprzód, że nie wszystko co lud stanowi ważnem być powinno; potem, żadnego nie przynosisz dowodu, dla czego, jeśli wolność żadnym sposobem odjętą być nie może, prawo obywatelskie odjęte być może. Obie te rzeczy jednakowym sposobem przekazali nam przodkowie; tak iż jeżeli prawo obywatelskie odjęte być może, wolność utrzymać niepodobna. Bo jak może być ten wolny podług prawa Kwirytów[1], kto już w ich liczbie nie jest? Mówiłem o tem, będąc jeszcze młodzieńcem, przeciw najwymowniejszemu naszej Rzeczypospolitej mężowi, Rottowi[2], i zaletęm zyskał. Broniłem wolności pewnej kobiety z Arretium. Kotta wzbudził wątpliwość w decemwirach[3] co do prawomocności naszej sprawy, dla tego że odjęte zostało mieszkańcom tego miasta prawo obywatelstwa. Ja tym mocniej przy tem obstawałem, że prawo obywatelstwa nie mogło być odjęte. Decemwirowie za pierwszym razem nie wydali wyroku, ale potem zbadawszy lepiej rzecz i naradziwszy się wyrzekli, że sprawa nasza jest prawomocna. Zapadł ten wyrok pomimo tego że Kotta inaczej utrzymywał, a Sylla żył jeszcze[4].
- ↑ Prawo Kwirytów, jus Quiritum, obejmowało wszystkie prawa cywilne i polityczne Rzymskich obywateli.
- ↑ K. Kotta, sławny mówca, którego wychwala Cic. Brutus, 55-57.
- ↑ Decemwirowie sądzili sprawy tyczące się wolności, i przewodniczyli w sądzie stu mężów.
- ↑ Nie doszła nas ta mowa, którą, jak Middleton powiada, miał Cycero
