zrządzone zawżdy nowe sposoby obmyślali. Nie powiem że dwie wielkie wojny., Punicką i Hiszpańską, jeden wódz ukończył, że dwa najpotężniejsze miasta, które temu państwu najwięcej groziły, Kartaginę i Numancyą, tenże Scypio zburzył. Nie wspomnę że przed niedawnemi czasy wam i ojcom waszym zdawało się pokładać nadzieję państwa w jednym tylko K. Mariuszu, i zlecić temu jednemu człowiekowi wojnę przeciw Jugurcie, przeciw Cymbrom, przeciw Teutonom. Przypomnijcie sobie ile nowego o tym samym Kn. Pompejuszu, dla którego Kw. Katulus nic nowego dopuścić nie chce, z największem przyzwoleniem Kw. Katula postanowiono.
XXI. Bo coż może być tak nowego, jak że młodzieniec nie mający urzędu w trudnem położeniu Rzeczypospolitej wojsko zebrał? zebrał[1]. Ze objął nad niem dowództwo? objął. Że pod swą wodzą rzeczy jak najlepiej sprawił? sprawił. Go tak przeciwnego zwyczajowi, jak że bardzo młodemu człowiekowi, który dla wieku od wejścia do senatu był jeszcze daleki, wojsko i dowództwo nad niem oddano? że mu Sycylią. Afrykę, i prowadzenie w niej wojny poruczono? Sprawił się w tych prowincjach z nadzwyczajną bezinteresownością, godnością, walecznością: w Afryce wielką wojnę ukończył i wojsko zwycięzkie na powrót przyprowadził. Co tak niesłychanego, juk że rycerz Rzymski tryumf odbył? Tę jednak nowość lud Rzymski nie tylko widział, ale osądził za godną widzenia i obchodzenia z największą radością. Co tak niezwyczajnego, jak że, kiedy było dwóch dzielnych i znakomitych konsulów, rycerza Rzymskiego jako prokonsula na wielką i straszną wojnę posłano? Został posłany, biedy wtenczas ktoś w senacie odezwał się, że nie należy posyłać prywatnego człowieka zamiast konsula, L. Filippus miał odpowiedzieć, że zdaniem jego nie zamiast jednego konsula, ale zamiast dwóch konsulów posłać go trzeba. Tak wielką pokładano w nim nadzieję, że dobrze poprowadzi sprawę publiczną, że dzielnemu młodzieńcowi obowiązek obu konsulów zlecono. Co tak osobliwszego, jak że na mocy uchwały senatu uwolniony od przepisu prawa, został konsulem rokiem wprzód, nim mu wolno było jaki inny urząd prawnie objąć? Co tak niepodobnego do wiary, jak że po raz drugi rycerz Rzymski na mocy uchwały senatu tryumf odbył[2]? Co o wszy-
