modrymi przyjacielami ludu, takie prawo postanowili, aby żaden obywatel Rzymski nie mógł pomimo swej woli utracie wolności. Owszem, jeśliby decemwirowie uznali za nieważną przysięgę osoby pociąganej do niewoli[1], ojcowie nasi postanowili, że jej wolno w tym tylko razie sprawę osądzoną wnieść znowu do sadu ile razy zechce. Praw zaś obywatelskich nikt żadną uchwałę ludu bez dobrowolnej swej zgody utracić nigdy nie może.
XXX. Obywatele Rzymscy przechodzący do osad Lateńskich nie mogli zostać Latynami, chyba że się na to zgodzili i w nich się. zapisali. Skazani wyrokiem w sprawach kryminalnych nie tracili praw tutejszego obywatelstwa, aż gdy przyjęci zostali w mieście, do którego się przesiedlić chcieli; a i wtenczas nawet nie odejmowano im tych praw, tylko im domu, ognia i wody zakazywano[2].
Na wniosek dyktatora, L. Sylli, lud Rzymski głosujący przez centurye odjął prawo obywatelstwa miastom municypalnym, odjął im także grunta. Odjęcie gruntów za prawne uznano; bo to było w mocy ludu. Co do praw obywatelskich, zakaz ich używania nic trwał nawet przez cały czas rządów żołnierskich dyktatora. L Sylla, acz zwycięzca, nic mógł w przywróconej Rzeczypospolitej na sejmiku centuryalnym wydrzeć tych praw Wolaterranom[3], chociaż ci porwali się na niego do oręża; i dziś jeszcze Wolaterranie są nie tylko obywatelami, ale najlepszymi obywatelami, i używają tych samych praw z nami. A P. Klodiusz miałby w obalonej Rzeczypospolitej wyzuć z obywatelstwa byłego konsula za pomocą zwołanego zgromadzenia i najętych usług nie tylko hołyszów, ale niewolników pod wodzą Seduliusza, który upewnił że tego dnia nie był w Rzymie? Jeżeli nic był, jakiem czołem śmiałeś wyryć jego imię na miedzianej tablicy? jak się zapamiętałeś, kiedyś nawet nie mógł zmyślić nazwiska lepszego rekojemcy! Lecz choćby on pierwszy dał głos, co mu nie było trudno, gdy nie mając domu na rynku nocował, czemuby nie miał przysiądz że był w Gades, jak ty dowiodłeś żeś był w Interamnie[4]?
