przez bogów nieśmiertelnych! co czynimy, sędziowie? na co zaprowadzamy w Rzeczypospolitej nowy rodzaj sądów? Był ten zwyczaj sądowy wam wszystkim bez wątpienia znany; ale jeżeli doświadczenie jest najlepszym nauczycielem, mnie najlepiej znanym być powinien. Byłem oskarżycielem w sprawach o zwrot wydartych pieniędzy, zasiadałem na nich jako sędzia, śledziłem jako pretor, bardzo wielu broniłem. Niemasz w tym spraw rodzaju żadnej roli, której, mając jaką taką zdolność mówienia, podjąć się można, którejbym nie odegrał; dla tego utrzymuję, że kto nie był przypozwany przy obliczeniu summy zwrotowej[1], ten nigdy nie był zmuszony odpowiadać, dokąd się te pieniądze dostały. W takich sprawach nikt nie był przypozwany, jedno za zeznaniem świadków, z xiąg rachunkowych osób prywatnych, z publicznych regestrów miast. Jakoż ci, co się o siebie obawiali, mieli zwyczaj stawić się przy obrachowaniu summy zwrotowej, a gdy byli przypozwani, zbijać zaraz, jeżeli chcieli, oskarżenie. Jeżeli się lękali świeżo wzbudzonej w pierwszej chwili nienawiści, potem odpowiadali, i tym sposobem wielu sprawę wygrało.
V. Ale to jest coś nowego i przedtem zupełnie niesłychanego. W obliczeniu summy imie Postuma nigdzie nie jest wspomniane; co mówię, w obliczeniu? Niedawno wy, ci sami sędziowie, zasiadaliście w sądzie na A. Gabiniusza. Czy powołał jaki świadek Postuma? świadek? czy nawet oskarżyciel? czyście nakoniec słyszeli w całym toku sprawy wymienione imie Postuma? a zatem oskarżenie Postuma nie wypływa z osądzonej już sprawy; ale pochwycono na chybił trafił rycerza Rzymskiego i oskarżono o zdzierstwo-. Z jakich xiąg rachunkowych? z takich, których w sprawie A. Gabiniusza nie produkowano. Z czyjego świadectwa? żaden świadek go nie wymienił. Z jakiego obliczenia summy? w jakiem żadnej niema o Postumie wzmianki. Na mocy jakiego prawa? które go nie obowiązuje.
Wszystko to, sędziowie, zawisło na waszej mądrości i roztropności: waszą rzeczą jest rozważyć nie co wam wolno, ale co powinniście uczynić; bo jeżeli na to tylko baczyć będziecie co wam wolno, możecie pozbawić praw obywatelskich kogo chcecie. Tabliczka sędziowska daje wam tę moc, i zarazem dowolność w utajeniu
- ↑ W sprawach o zwrot wydartych pieniędzy, sędziowie uznawszy zapozwanego za winowajcę, obliczali summę, jaką miał zwrócić.
