wniesiono o mieszkańcach miasta Gades, nie postanowiono nigdy ani prawa, ani kary, dla zabronienia nam przyjmowania ztamtąd obywateli. Gdyby nawet było takie prawo, to jednak ostatnie postanowienie ludu byłoby ważne, bez względu na poprzedni, choćby uświęcony wyjątek. Lecz gdy lud Rzymski nigdy nic o tem nic postanowił, jak śmiesz utrzymywać, że jakikolwiek artykuł tego traktatu jest uświęcony?
XV. Kiedy to mówię, sędziowie, nie jest moim zamiarem osłabiać traktat z Gadytanami; bo mi nie przystoi mówić przeciw mniemaniu starożytności, przeciw prawu najlepiej nam zasłużonego miasta, przeciw postanowieniu senatu. W trudnych niegdyś naszej Rzeczypospolitej czasach, kiedy na lądzie i na morzu przemożna Kartagina, wsparta na obu Hiszpaniach, zagrażała temu państwu, i gdy dwa pioruny naszego państwa, Kn. i P. Scypionowie[1], znagła w Hiszpanii zgaśli i polegli, L. Marcyusz, setnik pierwszej setni trzeciaków, miał zawrzeć traktat z Gadytanami[2]. Gdy ten traktat utrzymywał się więcej wiernością onego narodu, naszą sprawiedliwością, samą nakoniec swoją dawnością, a niżeli jakim uroczystym węzłem religijnym, mądrzy i prawa publicznego świadomi Gadytanie zażądali od senatu, za konsulów M. Lepida i Kw. Katula, jego potwierdzenia. Wtedy traktat z Gadytanami albo odnowiono, albo dopiero zawarto. Lud Rzymski nic nie wyrzekł o tym traktacie, który bez jego zezwolenia żadnym sposobem obowiązywać go nie może. Utrzymało zatem miasto Gades, co przez swe usługi dla naszej Rzeczy-
- ↑ Kn. i P. Scypionowie pobili naprzód Asdrubala, syna Amilkara, brata Annibala, ciągnącego z Hiszpanii do Italii roku 216 nad Iberem, roku 215 pod Illiturgis i Indibilis, ale kiedy on i Asdrubal, syn Giskona, połączyli się z Wagonem, i kiedy Celtyberowie Rzymian odstąpili i na stronę nieprzyjaciela przeszli, w przegranej bitwie oba zginęli roku 212. Livius, XXI, 32, 60, XXV, 32–36.
- ↑ L. Marcyusz po śmierci Scypionów wodzem od wojska okrzykniony, wyciął wprawdzie nocnym napadem obóz Karlagiuski. Livius, XXV, Ale żeby miał zawrzeć jaki traktat z miastem Gades, o tem bistona nie wspomina, ile że cała południowa Hiszpania diugo jeszcze zostawała pod panowaniem Kartagińczyków. Sam Cycero przyznaje poniżej że dopiero za konsulatu W. Lepida i Kw. Katula, to jest roku 7S, traktat z Gadytanami zawarto
Ten Marcyusz nazwany jest w texcie centurio primi pili, co wymaga niejakiego objaśnienia. Legia u Rzymian była uszykowana w trzy szeregi z odstępami, w które naprzeciw nieb stojące tylne szeregi w razie potrzeby wkraczały.
