trzebom ciemnych wieków, przepisywać nie przestawano. Tym sposobem tamte zaginęły, a ten do nas doszedł.
Listy Cycerona do M. Brutusa i jego do Cycerona, którzy zaczęli pisywać do siebie, odkąd Cycero pojednał się za pośrednictwem Pompejusza z Appiuszem Pulchrem, teściem Brutusa, zostały ogłoszone wkrótce po ich śmierci. Wspomina o nich Tacyt: Legisti utique et Calvi et Bruti ad Ciceronem missas epistolas[1], i w kilku miejscach Kwintylian. Opiera się na nich Plutarch w żywocie Cycerona i Brutusa. Fronton robi z nich wyciągi i posyła do czytania Markowi Aureliuszowi: Quae in usu meo ad manum erant excerpta, misi tibi. Tres libros, duos ad Brutum, unum ad Axiumm, describi jubebis[2]. Nonius Marcellus, grammatyk drugiego wieku, cytuje wyrazy jednego listu pierwszej, drugiego ósmej, tudzież początek listu dziewiątej księgi, będącego pierwszym w naszym zbiorze. Zkąd wnosić można, że doszłe do nas listy wyjęte zostały ze zbioru znanego Tacytowi, Kwintylianowi, Plutarchowi, Frontonowi), Noniuszowi, i że przynajmniej ośmnaście pierwszych znajdowały się w dziewiątej księdze. Z tych dziewięciu ksiąg tylko dwadzieścia pięć listów do nas doszło, a między temi nawet brakuje niektórych ścisły związek z niemi mających. I tak Cycero w liście szesnastym mówi Brutusowi, że odebrał list jego pełen wiadomości o nowych wypadkach, między któremi ta najdziwniejsza, że Dolabella posłał pięć ko-
