Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 6 Pisma krasomówcze.djvu/405

mu się zdawało, że peryody były podzielone na zbyt drobne części u Trasymacha i u Gorgiasza, którzy pierwsi, jak powiadają, sztucznie powiązali słowa, u Teodora posiekane i nie dosyć, iż tak powiem, zaokrąglone, pierwszy zaczął rozwijać myśli w płynniejszych peryodach. Jego prawidła ukształciły najsławniejszych mowców i pisarzów, dom jego miany był za szkołę wymowy. Jak ja, kiedy mnie nasz Kato chwalił, mało dbałem o naganę drugich; tak Isokrates, mając za sobą świadectwo Platona, mógł nie stać o zdanie swych innych sędziów. Prawie na ostatniej karcie Fedra tak o nim, jak wiesz, Sokrates mówi: „Młodym jest jeszcze, Fedrze, Isokrates: ale ci powiem, co o nim rokuję. — Cóż tedy? zapytał Fedr. — Zdaje mi się mieć wyższy od Lysiaszowego geniusz wymowy. Ma przy tem większy pociąg do cnoty, tak iż bynajmniej dziwno nie będzie, jeżeli, do lat przyszedłszy, przewyższy w rodzaju wymowy, któremu się teraz oddaje, wszystkich poprzednich mowców, jak teraz swych rówienników przewyższa; albo, jeżeli natem nie poprzestanie, że, idąc jakby za bozkiem natchnieniem, wzniesie się do czegoś wyższego. Jest w nim z przyrodzenia duch filozofii. „To Sokrates o młodym jeszcze Isokratesie rokował; tak o starym pisze spółczesny mu Plato, nieprzyjaciel wszystkich retorów, jego tylko jednego uwielbia. Ci, co Isokratesa nie lubią, niech mi pozwolą mylić się z Sokratesem i Platonem.
 Słodycz wysłowienia, bujność i płynność, bystre zwroty myśli, przyjemnie brzmiące słowa, są to cechy rodzaju okazującej wymowy, który, jak powiedziałem, jest sofistom właściwy, przydatniejszy do okazałej wystawy, niż do walki, zachowany dla szkoły zapaśniczej, pogardzony i odepchnięty na Forum. Ale że wymowa przezeń wykarmiona i wypielęgnowana, potem sama przez się sił i kolorów nabrała, nie od rzeczy było wspomnieć o tej jakby kolebce mówcy. Ale są to jego dziecinne zabawki; zaprowadźmy go teraz na plac boju.

 XIV. Mówca na trzy rzeczy baczyć ma, na wynalezienie, na uporządkowanie, na wysłowienie. Powiem co jest najlepszego w każdej z tych części, ale trochę inaczej, niżeli w nauczaniu tej sztuki mówić się zwykło. Nie podam żadnych pra-