Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 6 Pisma krasomówcze.djvu/449

Ta strona została skorygowana.

nieuwagę wierszami mówimy, co jest wielkim błędem; ale to ztąd pochodzi, że nie dajemy na siebie baczenia, że sami sobie nie przysłuchujemy się, że jambów i hipponakteów[1] zaledwie uniknąć możemy. Bo nasza mowa składa się po największej części z jambów; ale wprawny słuchacz łatwo te wiersze postrzeże, bo są bardzo używane. Często także wymykają nam się przez nieuwagę mniej używane miary, które jednak są wierszami: wielka wada, której z wszelką ostrożnością zdaleka unikać trzeba. Hieronymus, jeden z najznakomitszych Perypatetyków, wybrał z wielu pism Isokratesa trzydzieści bez mała wierszy, po największej części jambicznych, ale między któremi są także anapesty[2], błąd niedoprzebaczenia. Złośliwie w prawdzie postępował w tym wyborze: bo odcinał pierwszą zgłoskę w pierwszym wyrazie zdania; i łączył znowu z ostatnim wyrazem pierwszą zgłoskę następnego zdania. Tym sposobem utworzył się anapest Arystofanowym zwany. Są to takie przypadki, których ani można ustrzedz się, ani potrzeba wystrzegać się. A jednak wymknął się przez nieostrożność temu poprawiaczowi wiersz jambiczny (jak dostrzegłem pilnie go roztrząsając), tam właśnie, gdzie Isokratesa gani. Jest więc rzeczą niewątpliwą, że są także w mowie niewiązanej dźwięki muzyczne, i że między krasomowskiemi a poetycznemi żadna nie zachodzi różnica.

LVII. Teraz z kolei nad tem zastanowić się trzeba, jakie dźwięki muzyczne najlepiej przypadają do doskonałej mowy. Jedni myślą że jamb, ponieważ najwięcej zbliża się do zwyczajnej mowy, i że dla tego wybrano go w komedyach jako stosowniejszego od wszelkiego innego do naturalnego tonu potocznej rozmowy, kiedy przeciwnie daktyl lepiej odpowiada wzniosłości hexametru. Efor, mierny mówca, ale który wyszedł z dobrej szkoły, jest za peonem lub daktylem, a unika spondea i trochea[3]. Ponieważ peon ma trzy, daktyl dwie

  1. Wiersz hipponakteński jest, równie jak jambiczny, sześciostopowy, ale w ostatniej stopie zamiast jamba ma trochea, jak w prologu Persiusza.
  2. Na wspak obrócony daktyl (◡ ◡ ─).
  3. U Cycerona trocheus jest to samo co tribrachus (◡ ◡ ◡), a co