Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 6 Pisma krasomówcze.djvu/450

krótkie, myśli, że szybkie wymawianie krótkich syllab nadaje mowie potoczysty spadek; że spondeus i trocheus przeciwny skutek sprawują, dla tego że pierwszy z długich tylko się składa, drugi ma tylko krótkie, tak iż ten czyni mowę zbyt szybką, tamten zbyt powolną, a żaden nie sprowadza umiarkowanego spadku. Ale i tamci się mylą i Efor błądzi. Bo ci, co peona pomijają, nie widzą, że wyłączają dźwięk muzyczny pełen słodyczy i wspaniałości. Całkiem innego zdania jest Arystoteles, który myśli, że mowa niewiązana nie wymaga tak wzniosłej jak jest heroiczna miara taktu, a że jamb pochodzi ze zbyt pospolitego języka. Dla tego nie podoba mu się ani pozioma i pełzająca ani zbyt szumna i wzniosła mowa; chce ją mieć pełną godności, żeby słuchaczów w większe podziwienie wprawić mogła. Trocheusa mającego równy z choreusem iloczas, tanecznikiem nazywa, dla tego że w jego chodzie żwawym i podskakującym mało jest powagi. Peonowi daje pierwszeństwo i powiada, że go wszyscy używają, choć tego nie czują, że jest trzecim i pośrednim między wyżej pomienionemi^[1], i że te stopy są takie, że ich części mają się do siebie jak jeden do półtora, albo jak jeden do dwóch, albo są równe. Ci zatem, o których pierwej mówiłem, mieli tylko wzgląd na dogodność, nie na godność mowy. Jamb i daktyl najczęściej przytrafiają się w wierszach; unikajmy tedy ich ciągłego używania, jak unikamy wierszów w mowie niewiązanej; bo co innego jest mowa niewiązana, która niczem tak się nie brzydzi jak wierszem. Peon zaś bynajmniej nie jest zdatny do wierszów, i dla tego tym chętniej przyjęła go mowa niewiązana. Efor nie wie nawet, że odrzucony przez niego spondeus równy jest pochwalonemu daktylowi; bo myśli, że trzeba stopy liczbą syllab, nie iloczasem mierzyć. Tak samo Efor postępuje z troeheusem, który w iloczasie równy jest jambowi,

zwyczajnie zowie się trocheusem ( ─ ◡ ), on nazywa choreusem. Spondeus składa się z dwóch długich ( ─ ─ ).

1. To jest między jambem a daktylem. W pierwszem ( ◡ ─ ) stosunek krótkiej do długiej jest jak jeden do dwóch; w drugim ( ─ ◡ ◡ ) stosunek długiej do dwóch krótkich jest stosunkiem równości. W peonie ( ─ ◡ ◡ ◡ ) długa do trzech krótkich jest jak jeden do półtora.