„Dwóch będzie urzędników z władzą królewską, i ci od przewodniczenia, sądzenia, radzenia, pretorami, sędziami, konsulami zwani będą. W wojsku władza ich będzie nieograniczona, od nikogo niezależąca; zbawienie łubu będzie ich prawem najwyższem. Kto ten urząd sprawował, dopiero po dziesięciu latach może być drugi raz wybrany[1]. — Niech prawo o wieku będzie zachowane[2]. — W cięższej wojnie lub w niezgodzie obywatelskiej, niech jeden urzędnik, jeżeli tak senat postanowi, ma przez sześć miesięcy taką samą władzę, jaką mają obaj konsulowie; wybrany pod dobrą wróżbą[3], niech będzie panem ludu, i niech będzie miał pod sobą dowódzcę jazdy z władzą równą pretroskiej. Ale kiedy nastanie ten pan ludu, innych urzędników nie będzie.
„Niech wróżby będą przy senacie, i niech przewodniczący na sejmiku do wybrania nowych konsulów będą z jego grona[4]. Niech widzowie, wielkorządcy prowincyi, legaci, kiedy senat postanowi lub lud rozkaże, z miasta wychodzą; niech wojnę sprawiedliwą sprawiedliwie i z ochroną sprzymierzeńców prowadzą; niech siebie i swych podwładnych w granicach umiarkowania utrzymują, ludu sławę pomnażają i z chwałą do domu wracają. — Niech nikomu nie będzie dane publiczne zlecenie w jego własnym interesie. — Niech będzie dziesięć trybunów[5], których lud sobie wybierze jako zasłonę od gwałtu. Co oni zabronią, co ludowi podadzą, to moc prawa mieć będzie, ich osoba nietykalna pozostanie; a lud nigdy z nich osie-
- ↑ Zdarzały się od tego wyjątki: i tak K. Mariusz w przeciągu lat 22 był siedem razy konsulem.
- ↑ Podług którego żeby zostać konsulem, trzeba było mieć lat 43, pretorem 41, edylem 39.
- ↑ Ave sinistra, kiedy ptak leciał po lewej stronie. U Rzymian znaki z lewej strony pomyślną przyszłość zwiastowały. Obacz notę 16 do xięgi drugiej. Quae sinistra sunt, bona auspicia existimatur. Varro, de Lingua latina. IV.
- ↑ Zazwyczaj konsulowie przewodniczyli na sejmiku do wyboru na rok następny konsulów, ale gdy byli nieobecni, senat z pośród siebie przewodniczących wyznaczał.
- ↑ Lud wybrał sobie naprzód dwóch trybunów roku Rzymu 261, potem pięciu roku 283, nakoniec dziesięciu.
