Strona:Dzieła Wiliama Szekspira T. IX.djvu/408

402

SZEKSPIR W POLSCE.

im na następstwach logicznych; próżno tu szukać charakteru i akcyi, bo też nie to było celem poety. Komedye jego wystawiają zarodek mikroskopijny każdego prawie pomysłu, wszelkich żądz i namiętności, każdego stopnia cnoty i zbrodni, które w jego tragedyach i dramatach przybierają kształty olbrzymie“. Komedya Szekspira „jest dowolnem romantycznem urojeniem, parodyą przeznaczenia i losów“. Wyprowadza stąd autor prawdę moralną, którą wyraża w przekonaniu, że „nawet w cnotliwej duszy znajdują się zakątki nieopancerzone, które liliputowem ale tłumnem najściem zaleją i schłoną wszelkie szlachetne żądze, zmieniając je na liche poczwarki i śmieszne borykania się“ Prawdopodobieństwa w komedyach Szekspira niema; znajdujemy natomiast niespodzianki w rozwiązywaniu sytuacyi, różnorodność obrazków, bogactwo poetyczne szczegółów, błyski dowcipu, oryginalność, szczerotę, wesołość, wdzięk. Potrzebaby było bardzo być surowym, powiada autor, a bardzo niewdzięcznym dla geniuszu, by nie podążyć za nim po tej drodze, którą takiemi usiał ponętami.
 Studyum to zdradza, jak powiedzieliśmy wyżej, silny wpływ obu pisarzy niemieckich. Gerwinus dostarczył zdania na dramat historyczny i tragedyę; jedność charakteru i konieczność dawno już wysnuł i dostatecznie udowodnił znakomity uczony. Poglądy zaś na komedye zaczerpnął autor bodaj czy nie wszystkie z prelekcyi Kreussiga.
 Zanim przejdziemy do prac innych, zaznaczyć winniśmy, że nie ukazało się do owej chwili szczegółowe streszczenie dzieł obu estetyków. Korzystano z nich przy rozbiorach, najczęściej bez wymienienia źródła, nie znajdujemy jednak pracy, wyjątkowo tym pisarzom poświęconej. Dopiero w r. 1866 pojawia się w „Kłosach“ pobieżne streszczenie dzieła Gerwinusa, opatrzone