Strona:Dzieła dramatyczne Williama Shakespeare T. 12.djvu/319

XXXV

 Zresztą co do ścisłego chronologicznego ugrupowania dzieł wszystkich, zachodzą trudności niezmierne i zdań różnice. Najsłabsze tylko i najznakomitsze noszą na sobie cechy wybitne i niezaprzeczone pierwocin niewprawnego pióra i szczytu doskonałości, do jakiej geniusz nieprześcigniony dorosnął.
 W drugiej epoce dojrzałości, zrodziły się dramata: Romeo i Julia, Sen nocy letniej, Kupiec wenecki, (niektórzy mieszczą tu Ugłaskanie sekutnicy), Wesołe kobiety z Windsoru, Wiele hałasu o nic, Hamleta (pierwszego?), Jak się wam podoba? i t. d. Do tej epoki należą histories, czyli dramata historyczne: Ryszard III, Ryszard II, Henryk IV (obie części?), Henryk V, wedle niektórych Król Jan. O dramatach tych, które pojedynczo, w różnych czasach powstawały, to tylko powiedzieć tu możemy, że wyczerpnięte z historyi Holinsheda, szczególniej pojęciem i plastycznem przedstawieniem charakterów się odznaczają. W nich Szekspir jest twórcą, wskrzesicielem przeszłości, ale wcale nie w tym sposobie, jak my to dziś pojmujemy. Dla odmalowania wieku nie potrzebuje on typów i abstrakcyi, uosobień i wcieleń, zgaduje ludzi, maluje charaktery, które były tworem epoki i najlepiej ją przedstawiają sobą. Wszystkie pierwiastki ówczesnego życia występują na scenę, najwznioślejsze i najgminniejsze, tragedya i komika, ideały i plugastwa, a nigdy ideał nie przechodzi zakresu ludzkiej natury, ani plugactwo, nawet karykaturalne nie jest bez znaczenia i charakteru. Połączenie tych pierwiastków tak, jak je z sobą łączy rzeczywistość, idea moralna panująca ponad rozwinięciem dziejów, niezmierna siła w pojedynczych scenach, nadzwyczajna barw rozmaitość, intuicya prawdy, przeczucie jej w historyi, odznaczają dramata dziejowe Szekspira, których żaden z mnogich naśladowców formy jego doścignąć nie mógł potęgą ducha.
 Gervinus do trzeciej epoki, najwyższego rozwoju poety, odnosi: Miarka za miarkę (właściwiej po polsku: Jaką miarą mierzysz, taką ci odmierzą), Otella, Hamleta (drugiego), Macbetha, Króla Leara, Cymbelina, Troila i Kressydę, Cezara, Antoniusza i Kleopatrę, Koryolana, Tymona, Burzę, Zimową powieść, Henryka VIII.
 Wielu badaczów jest tego zdania, że Burza była osta-