Strona:Eliza Orzeszkowa - Gloria victis.djvu/398

—   388   —

szczęsny ród, zewsząd w ciele swem i w duchu swym zagrożony, którego synowie nawzajem ciałom i duchom swoim grożą! O! kiedyż będzie inaczej? Czy kiedykolwiek będzie inaczej? Dlaczegóż nie urodziłem się w tej porze późnej, gdy świat będzie innym, albo w tak wczesnej, aby oczy moje nie potrafiły otworzyć się na to, że mógłby być innym, gdyby, gdyby ludzie byli inni!
 Po krótkim milczeniu ze smutnym uśmiechem mówić począł wiersz starożytnego poety:
 — Baśń niesie, że Prometeusz do pierwiastku gliny, będącej podstawą istoty człowieczej, wlał po kropli każdego z pierwiastków zwierzęcych, samo serce człowiecze zaprawiając chciwością wilczą i wściekłością lwią. To jest przyczyna tych pomst i gniewów, które w ludzi uderzają zgonami strasznymi, i to jest przyczyną, że walą się w gruzy gmachy wspaniałe, że lemiesze wojsk wrogich rozorywują wały podbitych grodów.
 — Horacyusz? — zapytał towarzysz mówiącego i w tej że chwili, z porywczym gestem silnego ramienia, z nad trawy się podniósł.
 — Podbitych grodów! — powtórzył, chwilę milczał, aż zawołał:
 — Teraz inaczej być nie może!... Podbitych grodów... Teraz walka — to powinność!...
 Głos cichy, ale stanowczo brzmiący, namiętnemu wykrzykowi temu odpowiedział:
 — Teraz inaczej być nie może. Dopóki gwałt, dopóty święty przeciwko gwałtowi gniew! Dopóki krzywda, dopóty walka! Przez krew i śmierć, przez