Strona:Eliza Orzeszkowa w literaturze i w ruchu kobiecym.djvu/13

 Genialny lot myśli człowieka Natchnienia, człowieka, który swe inspiracye górne umie zaklinać w moc „czynów żyjących“, drogami wielkich umiłowań, prowadzi Elizę Orzeszkową, po szczeblach rozwoju jej istoty górnej, ze wszech miar niepowszedniej, aż na stanowisko ludzi opatrznościowych.
 Naród, nie obmyty jeszcze ze krwi rozszalałej nad nim pożogi, człowieczeństwo grzęznące w topielach Kainizmu, muszą się dźwignąć w górę, albo runą ofiarą zagłady nieochybnej.
 Ku wcieleniu swych idei reformatorskich obrała Orzeszkowa formę powieściową, uważając to za jeden z najskuteczniejszych sposobów porozumienia się z szerokim ogółem.
 Technikę powieści, jej stronę artystyczną, uważając sobie za rzecz drugoplanową, na plan pierwszy w utworach swych powieściowych wysuwa ideę, myśl przewodnią. Ideowość, w tym okresie twórczości, jako żywioł pracy twórczej autorki, przelewa się tak przez brzegi ram, jakie zakreśla się powieści, że to ściąga na początkującą w ten sposób pisarkę, ciężki zarzut „tendencyjności“, a surowo stojąca na straży form krytyka, w osobie pierwszorzędnych swych przedstawicieli, nie wróży nawet wielkiej przyszłości temu „talentowi“... Usterki techniki, brak plastyki postaci, służących, jak wiemy, autorce głównie do przeprowadzenia jej pomysłów, refleksyjność, dominująca nad tłem akcyi, oraz wybitna podmiotowość, te „wady“ pierwszych