Strona:Eliza Orzeszkowa w literaturze i w ruchu kobiecym.djvu/14

utworów Orzeszkowej, zasłaniają w oczach krytyków, twórczości jej zalety pierwszorzędne, stanowiące o prawach do przybierania myśli twórczej w usprawiedliwioną dowolność formy ze strony pisarza, który tą drogą realizuje sam siebie, mocą żywiołową natchnień twórczych.
 A w tych warunkach mowy być nawet nie może o „tendencyjności“, jako o czemś „robionem“, czemś narzuconem sobie z góry, gwoli stawianych założeń.
 Ideowość prometeizmu, to nie tendencyjność quand mème, bowiem różnice obu tych pojęć podkreślić trzeba szeroką skalą różnic, jakie dzielą wszelkiego „robotnika“ w zakresie sztuki, przetrawiacza idei cudzych, od człowieka Natchnienia, Twórcy.
 Przyjąwszy wszakże za fakt, że forma w tym okresie twórczości Elizy Orzeszkowej, nie była w samej rzeczy stroną silną wartości jej utworów powieściowych, że były w niej usterki liczne, i nawet, jak szeroka rozwlekłość, nużące czytelnika, podejmujemy tu stronę ich wartości twórczych, w sensie reformatorskich dążeń tej pisarki, będących realizacyą idei jej i ideałów.
 Uderza nas tu przedewszystkiem szerokie tchnienie miłości, miłosierdzia, jakie wzbudza w piersi Orzeszkowej wszystko, co cierpi, co jest pokrzywdzone, upośledzone, skazane na niedolę.
 Gorąca miłość względem bliźniego jako „brata w cierpieniu“, przenika tak do fibr niewieście serce