Strona:Eliza Orzeszkowa w literaturze i w ruchu kobiecym.djvu/15

tej pisarki, że to staje się podstawowym czynnikiem jej twórczości, źródłem, z którego wytryska wielka moc jej natchnień genialnych.
 W pierwszym utworze swoim: „Z lat głodowych“, drukowanym w Tygodniku Illustrowanym w r. 1866, prowadzi ona za sobą czytelnika „wgłąb warstw społecznych, które pracują ciężko, ciemne, nędzne, z piękna odarte, zaniedbane i wydziedziczone z dóbr cywilizacyi“. Aby ulżyć ich doli, aby polepszyć życie, tu znaleźć należy: „żywy cel ukochania i zachętę dążeń ku postępowi, który zbliży szczęście nie jednostkom, lecz ogółowi całemu“.
 Ten ton, z odcieniem publicystycznych roztrząsań i dowodzeń, ku wyraźniejszemu oświetleniu rzeczy, spotykamy we wszystkich pierwszych utworach powieściowych Orzeszkowej, gdzie kładła ona podwaliny swych reformatorskich dążeń w szerokiej sferze zgubnych życia ustosunkowań. Okiem przenikliwości wielkiej dostrzegała rysy na tych gmachach, kędy o całość budowy, na czołach ludzi głębiej na rzeczy nie patrzących, nie występowała jeszcze troska.
 Gorące ukochanie kraju ojczystego, współczująca, czynna miłość dla współbraci, których krwią w latach „pożogi“, ziemia rodzinna broczyła, do głębi poruszały tę mocarkę serca, która widzi i czuje, że głównie wartością swą wewnętrzną i mocą wytrwania, powstanie naród z ponad ziemi mogił, a krzyży. Siły do życia i zdrowie moralne wyrabiać w sobie musi młodzież płci obojej, jeżeli