typ kobiety, stojącej na straży przewodnictwa ideału w życiu, w „Pani Luizie“ (w 1875 r.) już w realistyczny sposób, maluje tło wychowania cudzoziemskiego, kosmopolityzm, brak miłości do ziemi rodzinnej; typ kobiety lekkiej i próżnej. Wogóle cechy indeferentyzmu względem ziemi rodzinnej, egoizm i sobkowstwo, piętnuje ostro w powieściach, mających za przedmiot sferę arystokratyczną, jak: „Pompalińscy“, „Pierwotni“.
Bezduszny materyalizm, streszczający się w gorączkowej pogoni za złotym cielcem, daje nam w jednej z nowszych powieści swych „Argonauci“. Pogoń za smaczniejszym kęsem chleba na obczyźnie, ze stratą sił dla kraju, w utworze „Bracia“.
W rozprawie: „Patryotyzm i Kosmopolityzm“ ukazuje na obowiązek stania przy zasadzie obrony posterunków rodzimej kultury, nie schodząc z gruntu ogólno-ludzkich, wysokich ideałów.
Stojąc twardo na stanowisku narodowem, z okiem wybiegającem zawsze naprzód, poza chwilę widomą, sygnalizuje Orzeszkowa w powieściach: „Sylwek Cmentarnik“, „Widma“, te powiewy obcego nam ducha, w których tają się zdradziecko zasady destrukcyi, acz pokrywa je szata nęcąca humanitarnych dążeń postępowych.
W grupie utworów Elizy Orzeszkowej z lat posiedmdziesiątych, kiedy talent pisarski tej genialnej twórczyni owładnął już całkowicie tech-
