interes wielka dziedzina najtajniejszych zagadnień wyłaniającego się z obsłon mistycznych życia Duszy.
W „Melancholikach“ rozpatruje problem doskonalenia się „z ducha“. Nimbem poezyi opromienia uczucie religijne w człowieku i roztacza aureolę wielkiego ukochania nad pierwiastkiem boskości w tęsknotach duszy ludzkiej ku zaświatowym sferom Ideału. W „Anastazyi“ podnosi zasadę życia na modłę wysokich wskazań ewangielicznych; w bólach i cierpieniach ludzkich dopatruje się sprężyn wysokiego celu człowieczeństwa. Widzi ten cel: „w oczyszczeniu życia z najdrobniejszych choćby krzywd ludzkich, w miłości dla ziemi i ludzi, posuniętej do ofiar, sprawiających cierpienia, choćby najsroższe“. I tu w tym altruizmie, z serca czującego za miliony płynącym, wznosi się Orzeszkowa na szczeble najszlachetniejszego stylu Indywidualizmu, przenosząc o całą szerokość skrzydeł swej szlachetnej piersi niewieściej, postulaty krzykactwa bezlotków anarchistycznego rozwichrzenia.
Mocarka serca, boleje żywym bólem nad zmożoną twardymi młoty życia pracownicą, w jednej z ostatnich powieści: „I niechaj pieśń zapłacze“, i serdecznem współczuciem otacza dolę żałosną ubogiego dziewczęcia, które sercem przylgnęło do wielkiego pana, gdy była to: „Pieśń przerwana“.
