Eliza Orzeszkowa, obok Henryka Sienkiewicza i Maryi Konopnickiej, stanęła na tej wysokiej placówce, z której myśl polska promienieje na świat szeroki, wydając swój ton zasadniczy zawsze i wszędzie tam, gdzie w momentach doniosłych ruchomego kołobiegu idei wszechświatowych, wszystko co żyje, wypowiada swe żywotne „Jestem“.
Prócz dzieł, znanych w przekładach całemu współczesnemu światu myśli, zabierała i ona głos niejednokrotnie w formie listów, czy odezw bezpośrednich w najżywotniejszych sprawach, decydujących nieraz o postępie normalnym w dziejach wielu chwil przełomowych, kiedy to, wirem zawrotnym porwana myśl ludzka, szuka dla siebie wyjścia na szeroki gościniec prawdy.
Myśl wszechświatowa obiera sobie podówczas siedlisko najczęściej w którymś z najpodatniejszych
