Strona:Eliza Orzeszkowa w literaturze i w ruchu kobiecym.djvu/40

„głośnych“ w świecie, pociąga nas często może nazbyt entuzyastycznie.
 Dalecy bardzo od zamiaru ujmowania zasług, komu się one należą, bo w myśl zasady słuszności właśnie, spróbujmy przyjrzeć się na tem miejscu temu dorobkowi myśli, jaki w dziedzinie ruchu wyzwoleniowego kobiety zajęła Eliza Orzeszkowa, a który to dorobek nie wahamy się nazwać nabytkiem ideowym wszechświatowego znaczenia.
 Stanowiska tego nie zajęła Orzeszkowa w swych pracach z ósmego dziesięciolecia minionego wieku, poświęconych sprawie kobiecej, jak: „Kilka słów o kobietach“, „O kobiecie“ itp. Zajęła je natomiast, w sposób bardzo wybitny, w późniejszych swych Listach i odezwach do kobiet szerokiego świata, w latach swych pojubileuszowych, więc po r. 1891.
 Sądzimy, że program, jaki tu wypowiedziała Orzeszkowa względem stanowiska kobiety, jako członka cywilizacyi, musi przyjąć każda kobieta, bez względu na to, pod jakim stopniem geograficznej miary zamieszkała, jeśli ma stanąć na wysokiej placówce wszechświatowej kultury ludzkości.
 W odpowiedzi na kwestyonaryusz, rozesłany przez miesięcznik genewski: „Revue des sciences morales“ a omawiający znaczenie ruchu kobiecego dla rozwoju społeczeństw współczesnych, czytamy taką oto odpowiedź Orzeszkowej:
 „Rozum jest lampą, która oświetla świątynię