Strona:Eliza Orzeszkowa w literaturze i w ruchu kobiecym.djvu/47

dnem wielkiej tej sprawy. Zaznaczyć nam tu wszakże wypada, że ten rys uświadomienia rzeczy nie jest i po dziś dzień jeszcze udziałem ogółu rzeczniczek sprawy Wyzwolenia. Przeciwnie. Całe zastępy przodowniczek sprawy nie zdołały jeszcze odnaleść swej drogi, w odmęty dążeń wstecznych rzucając się, drogą naśladownictwa haseł i dróg cudzych, obcych duchowi dążeń zindywidualizowanej w sobie „kobiety postępu“.
 Czy jednakże historyczny rzut oka na sprawę, właściwie postępowego ruchu kobiecego, jakim jest ruch w kierunku doskonalenia się człowieka w jednostce ludzkiej, dźwigania się tegoż w górę, nie wykaże pierwszorzędnego udziału kobiety-Polki, wobec poważnych już danych potemu, dałoby się to już dziś, sądzę, upodstawnić.
 Nie bez szczerego pietyzmu podkreślamy tu głos wielkiej rodaczki naszej, głos, który nie przeszedł w skutkach bez dobroczynnych wpływów na pożądany bieg rzeczy, jako głos wielkiej prawdy wszechobowiązującej.
 Obok swego, w pewnym stopniu historycznego znaczenia, to stanowisko Elizy Orzeszkowej ma jeszcze w sobie ogromną moc żywotną w stosunku do najżywotniejszych drgnień naszej już chwili. I w tym także charakterze jest obowiązkiem naszym poznać je jak najbliżej, a poznawszy, policzyć się z niem odpowiednio.
 „Na firmamencie niebieskim chyba, mówi, ona, zmieściłby się opis dobrodziejstw, któremi dotych-