historyi na zasadach racyonalnych można się posługiwać faktami, podanymi przez ewangielie?[1].
Że ewangielie są po części legendami, to jest jasne, gdyż przepełniają je opisy cudów i zdarzeń nadprzyrodzonych; ale są legendy i legendy. Nikt nie wątpi w wprawdziwość rysów zasadniczych życia św. Franciszka z Assyżu, choć na każdym kroku spotykamy się tam ze zjawiskami nadnaturalnemi. Natomiast nikt nie uwierzy w prawdziwość życiorysu Apoloniusza z Tyany, gdyż życiorys ten został napisany dość późno po śmierci bohatera i w warunkach, w których mógł powstać już tylko jako czysty romans. W jakiej epoce powstały ewangielie, kto je napisał i śród jakich okoliczności? Oto jest szereg głównych pytań, a od odpowiedzi zależy, czy mamy na ich relacyach polegać, czy nie.
Wiadomo, że nazwa każdej ewangielii pochodzi od osobistości, znanej nam albo z historyi apostołów, albo z samych ewangielii. O tych czterech osobach nie jest właściwie nigdzie powiedziane, iż są autorami ewangielii. Określenia »według Mateusza«, »według Marka«, »według Łukasza«, »według Jana«, bynajmniej nie dowodzą, jak to kiedyś przed bardzo dawnymi czasy mniemano, że ewangielie zostały napisane w całej swojej rozciągłości przez Mateusza, przez Marka, przez Łukasza, przez Jana[2]; dowodzą tylko, że jest to tradycya,
- ↑ Kto pragnie rzecz poznać obszerniej, ten może przeczytać oprócz cytowanego dzieła Révilla prace Reussa i Scherera w »Revue de théologie« t. X, XI, XV; nowe serye II, III, IV, wreszcie prace Nicolasa w »Revue germanique«, za wrzesień i grudzień 1862, oraz za kwiecień i czerwiec 1863.
- ↑ Tak samo, jak mówiono: »Ewangielia według Hebrajczyków«, »Ewangielia według Egipcyan«.
