suchej, nie mając kształtu ani piękności. Najwzgardzeńszy był i najpodlejszy z ludzi, mąż boleści, skądżeśmy go nizacz nie mieli. Zaiste on niemocy nasze wziął na się, a boleści nasze własne nosił; a myśmy mniemali, że jest zraniony, ubity od Boga i utrapiony. Lecz on zraniony jest dla występków naszych, starty jest dla nieprawości naszych; kaźń pokoju naszego jest na nim, a sinością jego jesteśmy uzdrowieni. Wszyscyśmy jako owce zbłądzili, każdy na drogę swą obróciliśmy się, a Jehowa włożył nań nieprawość wszystkich nas. Uciśniony jest i utrapiony, ale nie otworzył ust swoich; jako baranek na zabicie wiedziony był, i jako owca przed tymi, którzy ją strzygą, oniemiał, i nie otworzył ust swoich. Albowiem wycięty jest z ziemi żywiących, a zraniony dla przestępstwa ludu mojego; który to lud podał niezbożnym grób jego, a bogatemu śmierć jego, choć jednak nieprawości nie uczynił, ani zdrada znaleziona jest w uściech jego. Takci się Jehowie podobało zetrzeć go, i niemocą utrapić, aby położywszy ofiarą za grzech duszę swą ujrzał nasienie swoje, przedłużył dn swoich, a to, co się podoba Jehowie, przez rękę jego aby się szczęśliwie wykonało.«
W tym czasie Tora uległa poważnym przeobrażeniom. Poczęły krążyć nowe teksty, jak Deuteronomium, o których głoszono, iż zawierają właściwe prawo Mojżeszowe; tym sposobem w poglądy starych koczowników wbiły się klinem nowe pojęcia. Głównym ich rysem jest wielki fanatyzm. Szalejący wyznawcy Jehowy popełniali gwałty posunięte do ostateczności na wszystkich, którzy się usuwali od jego kultu; zdołali przeprowadzić krwawe prawo, które karało śmiercią każde przestępstwo religijne. Pobożność jest prawie zawsze dwulicowa: na
