Strona:Etnobiologia 2011 2.pdf/2

wielkie ziele (wysokie jak słoneczniki, ma kwiaty żółte małe), kotki (miękkie badylinki, kudłate), bluszcz (trawa wysoka kwitnie jak ślaz), wrotycz, mięta czarna (pipiryta), mięta kudłata, piołun, paluszki, groch polowy, pszenicy i żyta kilka kłosów, mak, cebula, jabłka, czosnek, maruna, tureckie proso (kitki czerwone), szparagi, boże drzewko, nagietki, konicz dziki, bukwica (Kolberg 1974). Część z tych roślin zidentyfikował Łuczaj w swojej pracy o bukietach święconych w kulturowym obsarze etnograficznym Pogórzan (Łuczaj 2011a).
 W całym polskim roku obrzędowym, a w szczególności w okresie wiosenno-letnim to właśnie rośliny posiadały najistotniejsze znaczenie kultowe. Występują one w świadomości ludowej głównie jako symbole wegetacji, życia, płodności i dostatku, będąc często pierwszymi istotnymi zwiastunami nadchodzących w przyrodzie zmian. Dzięki swoim naturalnym właściwościom leczniczym oraz obrzędowej sakralizacji poświęcone rośliny uzyskiwały w oczach ludności wiejskiej szczególnie istotne znaczenie lecznicze, sakralne, a przez to i apotropeiczne.
 Obecny kształt bukietów według informatorów w znacznym stopniu odbiega od tych święconych w okresie przed II wojną światową. W tym miejscu należy jednak zwrócić uwagę na znaczenie przypisywane obecnie wykonywanym bukietom zielnym. W znacznej mierze mają one dziś charakter tylko i wyłącznie symboliczny, w porównaniu do tych notowanych jeszcze w literaturze XIX-wiecznej. Mimo to święcenie ziela należy do najżywszych spośród wszystkich przebadanych zwyczajów w wiosenno-letnim cyklu dorocznym.
 W roku 2008 Łuczaj rozpoczął akcję fotografowania bukietów święconych na Zielną – wpierw w Beskidzie Niskim i w Dołach Jasielsko-Sanockich (Łuczaj 2009), potem rozszerzoną na inne części Karpat (Łuczaj 2011a, 2011b) i niż Polski (Łuczaj, inf. ustna). Działania autora tego artykułu wpisują się w ten nieformalny projekt mający na celu dokumentację resztek tej cennej tradycji.
Celem pracy była dokumentacja tradycji święcenia bukietów w ziemi sanockiej. Znaczna część prezentowanych w tym miejscu materiałów pochodzi z badań terenowych prowadzonych na obszarze obecnych powiatów sanockiego i leskiego w terminie od 29 lipca do 10 września 2009. Uzyskane w trakcie wywiadów informacje posłużyły do napisania pracy licencjackiej dotyczącej szerszej tematyki: roślinności w polskiej obrzędowości dorocznej okresu wiosenno letniego. W tym miejscu przedstawione zostaną jedynie dane dotyczące święcenia bukietów ziół w dniu Matki Boskiej Zielnej.

Materiały i metody
 Badania wykonano w okolicach Sanoka i Leska, głównie w terenie, którego ludność określana jest jako Dolinianie (2004). Jest to obszar etniczny pogranicza polsko-ukraińskiego.
 Po akcji Wisła i wysiedleniu znacznej części ludności ukraińskiej większość mieszkańców (jak i badane osoby) jest pochodzenia polskiego lub polsko-ukraińskiego i jest wyznania rzymsko-katolickiego. W tym wypadku jednak wyznanie nie ma większego znaczenia, gdyż, jak pokazał Łuczaj (2009), bukiety zielne na pograniczu polsko-łemkowskim praktycznie nie różnią się składem święconych roślin.
 Tradycję święcenia bukietów dokumentowano przy pomocy obserwacji uczestniczącej (udział w święceniu roślin w kościołach w dn. 15.08.2009), fotografowania bukietów oraz wywiadów z mieszkańcami regionu. Znaczną część wywiadów wykonano w sezonie wegetacyjnym, kiedy respondenci mogli w terenie pokazywać jakich roślin używają i jak robią bukiety Metoda cyfrowej rejestracji bukietów święconych roślin została po raz pierwszy użyta przez Łuczaja w badaniach nad bukietami święconymi w dniu Matki Boskiej Zielnej w Beskidzie Niskim i Dołach Jasielsko-Sanockich (Łuczaj 2009). Jak pisze ten autor: „Możliwie każdy napotkany bukiet dokumentowany był zdjęciem cyfrowym. Większe bukiety, jeśli było wystarczająco dużo czasu, dokumentowałem dwoma zdjęciami. W każdym z kościołów udało