ziemskich stawały się ekspertkami nie tylko w uprawie, ale i rysowaniu roślin. Za przykład posłużyć tu może choćby Edith Holden (1977). Realistyczne ilustracje roślin stały się szczególnie popularne w czasach Art Nouveau, zainicjowanych przez ruch Arts and Crafts. Charakteryzowały się one organicznymi elementami zdobniczymi zawierającymi kwiaty i inne formy roślinne (Duncan 1994). Owocem tych czasów są klasyczne książki dziecięce takich autorów jak Beatrix Potter (publikowane pomiędzy 1901 i 1930) czy Cicely Mary Barker (seria Flower Fairies 1923-1948). Jednakowoż realistyczne reprezentacje kwiatów w sztuce brytyjskiej są powszechne i wcześniej np. w połowie XIX w. na obrazach Prerafaelitów (des Cars 2000; Mancoff 2003). Niektóre książki dziecięce drugiej połowy XX w. są także arcydziełami ilustracji botanicznej, choćby prace Molly Brett, np. Good Night Time Tales (1982) czy Flip Flop’s Secret (1962), albo Treasury of Verse Enid Blyton (1979).
W przeciwieństwie do Wielkiej Brytanii, gdzie dziedzictwo wiktoriańskiej i edwardiańskiej sztuki dekoracyjnej spotykane jest na każdym kroku, odpowiadające jemu dziedzictwo sztuki tzw. Młodej Polski pozostawiło niewiele w skali kraju – wybitnym przykładem są tu np. kwiatowe witraże Wyspiańskiego w kościele franciszkanów w Krakowie (Zbijewska 1986). W naszym kraju było zawsze relatywnie mało zainteresowania realistycznymi botanizującymi ilustracjami i ich historią, za wyjątkiem książki Szaferów (1958), w przeciwieństwie do wielkiego zainteresowania tą dziedziną sztuki w Wielkiej Brytanii (Blunt 1967). Oczywiście i u nas powstała pewna liczba pięknych, realistycznie ilustrowanych książek dziecięcych z kwiatami, np. seria Razem ze Słonkiem Marii Kownackiej (1975), ilustrowana przez Zbigniewa Rychlickiego i Jerzego Heintzego, czy choćby książki Włodzimierza Scisłowskiego (1986, 1987). Nigdy jednak te prace nie zyskały tak wielkiej obecności w zbiorowej kulturze narodu, jak książki Potter i Barker.
Sztuka jest często dobrym źródłem informacji o kulturze. Oczywiście rośliny na ilustracjach odzwierciedlają lokalne środowisko przyrodnicze, ale przedstawienie to jest filtrowane przez kulturę. Rośliny najczęściej rysowane to zwykle podstawowe rośliny użytkowe (np. kukurydza w Ameryce, daktyle w Egipcie), te uznawane za najpiękniejsze (np.
lotos, bambus czy kwiaty piwonii, śliwy i brzoskwini w Chinach) lub wreszcie rośliny kojarzone z daną religią (np. winorośl w chrześcijaństwie). Te rośliny wyróżniane przez społeczność są łatwo rozpoznawane i najłatwiejsze dla dzieci do nauczenia się. Z drugiej strony te rośliny, które nie są obecne na obrazkach, trudniej dostrzec i nazwać. Występuje tu analogia do teorii Sapira-Whorfa (Ferraro 2004). Jako, że te nieilustrowane rośliny trudniej dostrzec, trudniej je też włączyć w obieg kultury. To tworzy efekt spirali. Im mniej rozpoznawane, tym trudniej je zobaczyć, kiedy kultura wyróżni już inne rośliny. Więcej o relacji pomiędzy miejscem roślin w kulturze, a ich taksonomią ludową napisał Brendt Berlin (1992).
Malejący kontakt dzieci ze środowiskiem naturalnym i ich malejące umiejętności rozpoznawania organizmów żywych stają się poważnym problemem w edukacji. Wrodzone zainteresowanie ludzi innymi żywymi istotami (niekiedy określane terminem biofilia) jest szczególnie silne u dzieci i jest jednym z gwarantów ich prawidłowego kognitywnego rozwoju (Kellert 2002; Wilson 1984). Kilkadziesiąt lat temu dzieci miały większą znajomość roślin. Dzisiaj wiedza ta skurczyła się przez to szczególnie, że dzieci nie muszą już pasać krów – kiedyś było to zajęcie obowiązkowe prawie dla każdego wiejskiego dziecka – lub wykonywać innych czynności w polu (Łuczaj 2008). Ten ogólny upadek tradycyjnej wiedzy o środowisku to trend ogólnoświatowy (por. Atran et al.[1] 2004; Bebbington 2005; Cooper 2008; Wolff et al. 1999). Obecnie kontakt dzieci z przyrodą jest w znacznym stopniu zapośredniczony (przez książki, komputer, telewizję). Czas bezpośredniego kontaktu dziecka ze środowiskiem naturalnym powinien więc być wydłużany. Z drugiej strony powinno zwracać się uwagę, żeby i środowisko w książkach i innych mediach było pokazywane w sposób realistyczny – z prawdziwymi gatunkami roślin i zwierząt.
- ↑
Et al. (ang.) — i inni
