Strona:F. A. Ossendowski - Płomienna północ.djvu/426

 Całe miasto tłoczy się u stóp wzgórza, uwieńczonego tą twierdzą, która, zdawało się, umyślnie stanęła tu, na tej wyżynie, trochę z tyłu za miastem, aby w chwili ostatecznego porachunku strącić niepokornych do morza, przez szeroką lukę, utworzoną przez dwa potężne forty — od północy — Skutia, od południa Dar el Behar z portugalskiemi herbami i staremi armatami hiszpańskiemi i holenderskiemi, wysuwającemi jeszcze swe czujne, naprężone szyje na Ocean i na miasto.
 — Keszla i Dar el Behar pokaże państwu jutro mój pomocnik — mówi p. Le-Glay. — Teraz chcę pokazać panu sam całe miasto, — moje małe Safi... gdzie odwieczna niezgoda, panująca pomiędzy szczepami i rodami berberyjskiemi pozwoliła królowi Don Manuelowi portugalskiemu owładnąć miastem bez szczególnej trudności. Dopiero w 1541 r., po 30 latach walk, Sułtanowie zmusili Portugalczyków do wycofania się stąd. Właśnie przejeżdżamy przez dzielnicę Rbat, gdzie była siedziba najbardziej zawziętych obrońców Islamu. Obecnie jest to dzielnica handlu europejskiego, banków i biur towarzystw okrętowych.
 Dzielnica Rbat zapisała się w historji kolonizacji portugalskiej XVI wieku krwawemi zgłoskami. Gdy Portugalczycy zajęli Safi, wtedy z Medina zaczęła się ucieczka starych rodów berberyjskich, lecz Rbat pozostał niewzruszony. Około jego meczetu i licznych zauja i Kubb, z których pozostała obecnie tylko czczona przez muzułman i izraelitów kubba Abu Mhammed Salah’a, skupiły się liczne bractwa religijne Taibia, Tidżanja, Aissaua, Hamadeza, Zidia i inne. Sułtanowie, którzy długo i bezowocnie atakowali przybyszów, rozpoczęli agitację wśród mieszkańców Rbat, aż ogłosili „świętą wojnę“ z niewiernymi. Rozpoczęły się powstania, nieoczekiwane napady, zdrady i ciągłe zbrojne potyczki, z coraz to większym trudem tłumione przez gubernatorów portugalskich. Nieraz sytuacja była tak ciężka, że Keszla była w oblężeniu i wtedy sprowadzano posiłki z Mazaganu. Żeby zaradzić temu na przyszłość,