Na południowym okraju puszczy powstał podobno za czasów Gedymina w w. XIV-ym Białystok. Dziś jest to siedziba województwa, chociaż w w. XVIII-ym była to jedna z licznych wiosek, należących do włości możnych Gryfitów-Branickich, aczkolwiek przed nimi należała do innych właścicieli, a jeden z nich, Wiesiołowski ufundował w niej kaplicę i szkołę. Za Augusta III, na prośbę hetmana Jana Klemensa Branickiego, król podniósł ową osadę do stopnia miasta, chociaż ta wieś cech zewnętrznych grodu nabrała znacznie wcześniej. Najświetniejszy, „złoty“ okres historji Białegostoku przypada na czas panowania tu ostatniego z Branickich-Gryfitów, Jana Klemensa, późniejszego wielkiego hetmana koronnego i kasztelana krakowskiego, a nawet pretendenta do tronu polskiego. Tron Piastów i Jagiellonów ominął jednak Gryfitę, a dlaczego o tem pisze współczesny pamiętnikarz, Marcin Matuszewicz: „Z tem wszystkiem hetman wielki nie wielu z panów polskich miał życzących mu korony, nie dlatego, żeby nie był kochany i godny tego dostojeństwa, ale że podeszły w leciech.“ Za czasów Branickich powstała tu stara poczta konna, utrzymująca dyliżansy i omnibusy, łączące wspaniały dwór i stolicę Gryfitów z całą Rzeczpospolitą; stanął wtedy ratusz miejski z wieżą zegarową, gmach wspaniały — i zgoła osobliwy w ówczesnej Polsce; budowlę tę pod każdym względem ciekawą szpecą niewymownie przylegające ze wszystkich stron „kramy“. Braniccy też zbudowali dom św. Marcina, gdzie wmurowana tablica głosi, iż miała tu być siedziba szpitala i szkoły. Gospodarowały tu dzielne ss.
Strona:F. Antoni Ossendowski - Puszcze polskie.djvu/119
Ta strona została uwierzytelniona.
WERSAL PODLASKI
