krew i rozbijać mózgi arystokracji, a szał tłumu i jego nienawiść przeniosły się na inteligencję, która zginęła bez śladu, osieracając do reszty naród rosyjski i pozostawiając go bez moralnego kierownictwa.
Rosja — ten kraj olbrzymi, to mrowisko ludzkie, liczące 150.000.000 mieszkańców, ten chaos polityczny, który tu panował, ta stała reakcja rządu i protestujący w sposób gwałtowny rewolucjonizm, ta ciemnota i mglistość umysłów rosyjskich i rozbieżność psychologji klas inteligentnych — wytworzyły doskonały teren dla działalności najciemniejszych i najniemoralniejszych elementów bądź to z obozu reakcyjnego, bądź to — z rewolucyjnego.
Postępowanie tych obozów było różne w metodzie, jednakowe w rezultatach.
Obóz reakcyjny posługiwał się systemem spodlenia ludzi prowokacją, obozy rewolucyjne zaś — burzeniem podwalin państwowości, demagogicznem rozbudzeniem namiętności dziczy rosyjskiej, oraz terorem. Rezultaty były jednakowe: pogarda dla prawa i zupełne zdemoralizowanie mas narodowych.
Na tak świetnie przygotowanej glebie wspaniale rozkwitły takie straszliwe, mroczne cienie
