Strona:Fiodor Dostojewski - Cudza żona i mąż pod łóżkiem.pdf/140

krytyka i biografa rosyjskiego, że „Dostojewski był dla towarzystwa kobiecego obojętny, a nawet miał do niego pewną antypatję, i rzadko tylko, — jak to sam zaznacza w jednym ze swych listów z zagranicy 1862 r., — zdolny był do przy hołubienia młodej Wenecjanki w gondoli“ — urośnie do wymiarów głębszego symbolu...
 Trochę chronologji — dla informacji.
 Pierwsza z zamieszczonych tu w przekładzie humoresek,!. j. „CUDZA ŻONA I MĄŻ POD ŁÓŻKIEM“, w tej postaci, jak ją tu widzimy, wykończona została przez Dostojewskiego w r. 1865 dla pierwszego zbiorowego wydania pism jego.
 Zrazu były to dwie osobne humoreski (p. t. „Cudza żona“ i „Zazdrosny mąż“, obie napisane w r. 1848) — w kilkanaście lat później związane zostały w jedną całość.
 Ostatnia — „ROMANS W DZIEWIĘCIU LISTACH“ — pochodzi z roku 1847.
 Obie stanowią tu dwa skrzydła wesołego tryptyku, którego obraz środKowy, — najciekawszy, — przedstawia groteska satyryczna p. t. „KROKODYL11 z roku 1865. A najciekawszy dlatego, bo groteska ta, jakkolwiek napisana przez Dostojewskiego przed kilkudziesięciu laty, ma w swem satyrycznem zacięciu pewien rys, bardzo aktualny. Obecnie, gdy bolszewizm i bolszewicy, ta pozorna antypoda caryzmu i carskiej absolutystycznej, „żelaznej11 biurokracji, rzucili całą Rosję, Ukrainę i inne, sąsiadujące z Rosją terytorja narodowościowe, w odmęt tragedji setki miljonów ludzi, niektóre powiedzenia największego pisarza Rosji nabierają szczególnej wagi i osobliwego oświetlenia. Dostojewski gorąco miłował szerokie masy ludowe, wiwisekcjonowane dziś bez litości przez krwawych oligarchów bolszewickich dla „eksperymentu dziejowego11 i własnego interesu.