Strona:Franciszek Krupiński - Wczasy warszawskie.pdf/88

Ta strona została przepisana.

przyczyna zjawiska była taka, którąby można środkami znanemi w nauce wykazać, czyli żeby była vera causa, nie dowolna, lecz zostająca w związku ze znanemi prawami już odkrytemi. Oto co w téj materyi pisze A. Comte: „Użycie tego potężnego sposobu (hypotez) powinno się dziać pod jednym zasadniczém warunkiem, w braku którego sposób ów stanąłby na przeszkodzie w rozwoju prawdziwych wiadomości. Tym warunkiem nie dość jeszcze pojmowanym jest, żeby tworzyć hypotezy takie tylko, które mogą być stanowczo sprawdzone bądź zaraz, bądź późniéj. Innemi słowy, hypotezy prawdziwie filozoficzne, powinny być tylko prostemi przypuszczeniami, (anticipations) względem tego, co rozumowanie i doświadczenie od razuby wyjaśniały gdyby okoliczności problematu były odpowiedniejsze”[1], To pojęcie hypotez i warunków, jakim powinny odpowiadać, Stuart Mill rozwinął i przykładami objaśnił.

Gdyby uczeni chcieli o tych warunkach pamiętać, mielibyśmy prawdopodobnie mniéj przypuszczeń naukowych, mniéj hałasu ze strony niedouczonych stronników i powtarzaczy, którzy zwykle powagą pierwszych się zasłaniają; a więcéj prawdziwych wiadomości. Zbyteczny pośpiech w ogłaszaniu hypotetycznych pomysłów,

  1. A. Comte, Cours de phil. posit, t. II. str 298. S. Mill, system of logic, vol. II, book III.